b) Infinito perfetto attivo e passivo, deponente L’attivo si forma
aggiungendo al tema del perfetto la desinenza - isse; il passivo
ed il deponente invece sono perifrastici perchè formati dal participio
perfetto accusativo seguito dall’infinito esse
nb. Le terminazioni
sono all'accusativo. GIOCO AUTOVALUTAZIONE
L’infinito futuro attivo, che non ha una sua forma in italiano, è costituito dal participio futuro accusativo seguito dall’infinito esse (esse spesso è sottinteso dagli autori latini). Il passivo, pure perifrastico, è formato dal supino ( forma invariabile) seguito dall’infinito passivo iri.
GIOCO AUTOVALUTAZIONE
Sono, di solito, così chiamate perchè sono proposizioni subordinate in cui il soggetto è all’accusativo ed il verbo all’infinito. Si dicono: a) soggettive
quando quando hanno funzione di soggetto rispetto alla reggente; b) oggettive invece quando svolgono funzione di soggetto: es.: Quibus in locis Germanos esse audiebat. Ma in questi luoghi sentiva dire che c’erano i Germani ( BG.4,7). 1. Soggetto in accusativo: è sempre espressso ( rare sono le accezioni!) 2. L’infinito precisa il rapporto temporale con la reggente: a) il presente infinito precisa la contemporaneità del rapporto: - Considius dicit montem teneri,Considio dice che il monte è occupato (BG.I,22). - Caesar cognovit montem teneri. Cesare seppe che il monte era occupato (BG.I,22). b) il perfetto infinito precisa l’anteriorità dell’azione rispetto alla reggente: - Caesar cognoscit Helvetios castra movisse. Cesare sa che gli Elvezi avevan tolto il campo. - Caesar cognovit Helvetios castra movisse. Cesare seppe che gli Elvezi avevan tolto il campo (BG.I,22). - Divico respondit Helvetios a maioribus suis institutos esse, Divicone rispose che Gli Elvezi erano stati istruiti dai loro antenati (BG.I,15) c) il futuro infinito precisa la posteriorità: - Constat Caesarem bellum gesturum esse.E’ chiaro che Cesare attaccherà. - Constabat Caesarem bellum gesturum esse. Era chiaro che Cesare avrebbe attaccato (BG.3,9) NB. Se nella proposizione oggettiva c’è il pronome latino se, il soggetto della reggente e della infinitiva coincidono. Es.: Legati se al suos relaturos (esse) dixerunt. Gli ambasciatori dissero che avrebbero riferito ai loro (BG.4,9). NB. Molto spesso l’infinito esse è sottinteso. PROVE DI NAVIGAZIONE (Traduci i testi
proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana) a) B.G. Infinito
presente - Pontem, qui erat ad Genavam, iubet rescindi (I,7) - Caesari
renuntiatur, Helvetiis esse in animo per agrum Sequanorum et Haeduorum
iter in Santonum fines facere (I,10) - Considius dicit montem teneri (I,22)
- Primam et secundam aciem in armis esse, tertiam castra munire iussit
(I,49) - Sub vesperum Caesar portas claudi militesque ex oppido exire
iussit (2,33) - Quas legationes Caesar, quod in Italiam Illyricumque properabat,
…ad se reverti iussit (2,35) - Galba, …constituit cohortes duas in Nantuatibus
collocare et ipse (= Galba) cum reliquis cohortibus in vico Veragrorum,
qui appellatur Octodurus, hiemare (3,1) - Publius Sextus Baculus, primi
pili centurio, quem Nervio proelio compluribus contectum vulneribus diximus,
et item C. Volusenus, tribunus militum, vir et consilii magni et virtutis,
ad Galbam accurrunt atque unam esse spem (speranza) salutis docent
(3,5) - Caesar naves interim longas aedificari in flumine Ligere, quod
influit in Oceanum, remiges ex provincia institui, nautas gubernatoresque
comparari iubet (3,9) - D. Brutum adulescentem classi Gallicisque navibus,
quas (che) ex Pictonibus et Santonis reliquisque pacatis regionibus
convenire iusserat, praefici (3,11) - Crassus animadvertit suas copias
propter exiguitatem non facile ( facilmente) diduci, hostem et
vagari et vias obsidere et castris satis praesidii (sufficiente difesa)
relinquere (3.23) - In locis esse Germanos audiebat (4,7) - Herciniam
silvam Erattostheni et Graecis fama notam esse video (6,24) - Infinito perfetto.
Per exploratores Caesar cognovit et montem a suis teneri et Helvetios
castra movisse (I,22) - (Galli) intellegebant maximas nationes pulsas
superatasque esse (3,28) - Futuro (nb: Spesso esse è omesso)- Nonnulli etiam Caesari nuntiabant non fore dicto audientes milites neque propter timorem signa laturos (I,39) - (Veneti) oppida muniunt, frumenta ex agris in oppida comportant, naves in Venetiam, ubi Caesarem primum esse bellum gesturum constabat, cogunt (3,9) - Partem (obsidum) paucis diebus sese daturos (esse) dixerunt (IV,27) .- (Bituriges ) facile se loci natura defensuros dicunt (7,15) - (Ambiorix) respondet (sibi) ipsi nihil nocitum iri inque eam rem se suam fidem interponere (5,36) - Longius (troppo a lungo) … rem ductum iri (existimabant) (7,11) - Vercingetorix demonstrat pedites et usu rerum necessariarum et dignitate spoliatum iri (7,66) - b) En. Lib. I:
(Iuno) progeniem sed enim troiano a sanguine duci \ audierat (19) - (Iuno
audierat) hinc (avv.) populum late regem belloque superbum, venturum (esse)
excidio Libyae: sic (audierat) volvere Parcas (21) - Hinc fore ductores
revocato a sanguine Teucri\ pollicitus (es) (235) - Namque tibi reduces
(esse) socios classemque relatam (esse)\ nuntio et in tutum, versis aquilonibus,
actam (esse) (390) - Nunc fama (est) minores (i discendenti)\ Italiam
dixisse, ducis de nomine, gentem (532) - Atque equidem Teucrum memini
(ricordo) Sidona venire,\ finibus expulsum patriis, nova regna
petentem, \auxilio Beli (621).- a) BG.: Lucius Aurunculeius compluresque ( e parecchi) tribuni docebant ex proximis hibernis et a Caesare conventura subsidia (5,28) - Caesar haec (queste cose, neutro plur.) de Vercingetorige usu ventura opinione praeceperat (7,9) - Milia hominum delecta octoginta una secum (insieme con lui) interitura demonstrat (7,71) - (Civitates) se obsides daturas, imperata facturas (pollicentur)(2,35) - (Veneti) suos se obsides reciperaturos existimabant (3,8) - Orgetorix persuadet Dumnorigi Haeduo, fratri Divitiaci; se suis copiis suoque exercitu illis (loro) regna conciliaturum confirmat (I,3) - Caesar legatis respondit diem se ad deliberandum sumpturum (I,7) - Caesar negat se more et exemplo populi Romani posse iter per provinciam dare et , si vim fecere conentur (tentassero) prohibiturum ostendit (I,8) - Nonnulli Caesari nuntiarant non fore dicto audientes milites neque propter timorem signa laturos (I,49) - Nam etsi sine ullo periculo legionis delectae cum equitatu proelium fore videbat (I,46) - Fore id quod ( ciò che) accidit, suspicabatur (4.31) b) En.:Iuno audierat hinc populum late regem belloque superbum \ venturum ( esse) excidio Libyae(I,20) - (Sinon dixit) tum magnum exitium Priamo imperio Phrygibusque futurum (2,190) - (Sinon dixit) Asiam magno Pelopea ad moenia bello\venturam (esse) (2,193)- Sed quis (chi) ad Hesperiae venturos litora Teucros crederet (poteva credere) (3.186) - (Aeneas dicit) sese interea temptaturum (esse) aditus (4,293)- c) Fedro: Sibi
non cavere et aliis consilium dare / stultum esse paucis ostendamus versibus.(1.9)
- Lupus arguebat vulpem furti crimine; / negabat illa se esse culpae proximam.
(1.10) - At ille lentus 'Quaeso, num binas mihi ( a me) clitellas
impositurum victorem putas?'(1.15) - Noctua, ut vidit sibi (per sé,
dativo di possesso) / nullum esse auxilium et uerba contemni sua,
/ hac est adgressa garrulam fallacia (3.16) - "Putabat se post mortem
securum fore:/ ecce aliae plagae congeruntur mortuo!" (4.1) - Respondit:
"Mecum facile redeo in gratiam, / quia non fuisse mentem laedendi scio.(5.3)
- Asellus notum proxime tectum subit, / et voce magna sese venisse indicat.
(App.16)
|