L’imperativo presente attivo e deponente delle quattro coniugazioni
1. Imperativo presente attivo.

PERS.

Verbo SUM

I CON.

II CON.

III. CON.

IV CON.

2 sing.

es

Spect- a

Mon -e

Vinc- e

Pun- i

2 pl.

este

Spect- ate

Mon -ete

Vinc- ite

Pun- ite


PROVE DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)

a) BG.: desilite, nolite, praestate, existimate, cognoscite, consulite, utimini, respicite.

-Desilite, inquit, nisi vultis aquilam hostibus (ai nemici) prodere (6,25) - Vincite, inquit, si ita vultis, Sabinus (5,30) - Audite Romanos milites (i soldati romani)(7,20) - Haec (Queste cose) cognoscite (7,38) -M. Petronius centurio: "Quoniam, inquit, me una vobiscum (insieme con voi) servare non possum, vos vobis ( a voi) consulite... Frustra, inquit, meae vitae subvenire conamini. (7,50) -

b) EN.: memora, incute, obrue, parce, metire, tutare, age, dissice , maturate, este, dicite, falle, indue, maturate, miserere, perge, revocate, durate, aspice, dirige, partire, morere, solve, agite, succedite.

- Musa, causas memora (I,8) - "Maturate fugam(I,137) - "Solvite,Teucri (Troiani), secludite curas (I,562) - Idque (e ciò) audire sat est, iamdudum sumite poenas (2,103) " Salve, salvete, animaeque umbraeque paternae!"(5,80) - . 'Procul, o procul este, profani,' /conclamat vates, 'totoque absistite luco; /tuque invade viam vaginaque eripe ferrum ( 6.260) - "Egredere, o quicumque es, adloquere (7,122) - "Morere et fratrem (il fratello, acc.) ne (non ) desere (tu) frater (10,600) - Iramque minasque supera (7,60) - Tolle minas (10,431) - Vos o mihi (per me), Manes, /este boni, (12,646)

c) Fedro:"Audite…/vota superis reddite; patriam, … natos, castas coniuges (mogli)/ defendite armis, hostem (il nemioco) ferro pellite;/ amicos sublevate, miseris parcite;/ bonis favete, subdolis ite (andate) obviam;/ delicta vindicate, corripite impios,/…malos cavete, nulli nimium credite." (8, Appen.)

2. Imperativo presente deponente.

PERS.

I CON.

II CON.

III. CON.

IV CON.

2 sing.

hort-are

ver-ere

sequ-ere

larg-ire

2 pl.

hort-amini

ver-emini

sequ-imini

larg-imini

PROVA DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)
a) BG.: Proinde abite, dum est facultas, vosque ad legionem (presso la legione) recipite" (7,50) - Nolite hos (costoro) vestro auxilio (vostro aiuto) expoliare, nec stultitia vestra Galliam prosternere et perpetuae servituti (schiavitù, dat.) addicere... Respicite finitimam Galliam (VII,77) -
b) Eneide
:. -"I, sequere Italiam, pete regna (regni) per undas (IV, 381) - Adloquere et defer mea dicta per auras.(4,226) - Fac velle ( 4.540) - Ite, /ferte citi flammas, date tela, impellite remos ( 4.593) -
I nunc, ingratis offer te ( te stesso) periclis; (7,425) - Effuge et Turno mandata nouissima perfer (11,825)

c) Fedro: "Quia noluistis ( non voleste) vestrum ferre" inquit "bonum,/ malum perferte"(1,2) - Aufer frivolam insolentiam (3,6) - "Dic et tu, quis sum ego? (4,14) -
Torna


Imperativo presente dei verbi anomali

PERS.

eo

edo

fero

fio

nolo

III CON.

IV CON.

2 sing.

i

ede

fer

fi

noli

2 pl.

ite

edite

ferte

fite

nolite


OSSERVAZIONI
Altri imperativi presenti anomali sono: dic, duc, fac.
Torna



Imperativo futuro:

a) attivo:

Pers.

Des.

sum

I con.

II con.

III con.

IV. con.

Sing.

2.

- to

esto

spect-ato

hab-eto

vinc-ito

pun-ito

3.

- to

esto

spect-ato

hab-eto

vinc-ito

pun-ito

Pl.

2

- tote

estote

spect-atote

hab-etote

vinc-itote

pun-itote

3

- nto

sunto

spect-anto

hab-ento

vinc-unto

pun-iunto

 

Osservazioni.

- L’italiano non ha il corrispondente imperativo futuro. In latino viene usato nei testi ufficiali come leggi, testamenti, massime e proverbi con significato di ordine solenne, di perpetua validità. In italiano perciò si renderà rispettando tale senso con espressioni similari: imperativo presente, congiuntivo esortativo, futuro indicativo.

Es.: Tu facito, Tu fa così sempre, (farai)(En. 9,438)
- Forme particolari: memento, mementote, ricorda, ricordate per sempre; scito, scitote, sappi, sappiate sempre!

  • L' imperativo futuro passivo e deponente non sono usati che molto raramente. Es. Contemplator item, Osserverai ugualmente (Geor.1,182

PROVE DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)

a) Eneide: Duc nigras pecudes (greggi); prima piacula sunto. (6,153) - Tu regere imperio populos, Romane, memento: parcere subiectis et debellare superbos (6,851) - Tum pius Aeneas … sic …precatur: / 'esto nunc Sol testis (12,175) - Illi (A lui, mio padre Achille) mea facta narrare memento (2, 549) - Signa dicam, tu teneto (3,388) - Tu regere imperio populos, Romane, memento: (6,851) - - Primus equum victor (vincitore) habeto; alter Amazoniam pharetram plenamque sagittis Threiciis; tertius Argolica galea contentus abito (5, 310) - Tu ne cede malis, sed contra ito (6,95) - Ne qua (nessuna) esto dictis mora (9,565) - Nullus amor populis nec
foedera (alleanze) sunto (6,624) - Sacra deosque dabo (darò); arma Latinus habeto (9,192)

b) Fedro: Ergo hinc abesto, Livor (3.prol.) - Scito (5.prol.)

Torna

 

Appunti di sintassi : moto da luogo

Norma generale: si rende con le preposizioni a,ab,e,ex,de e l’ablativo.
Nota: - a, ab indicano movimento di allontanamento;
Es.: Maturat ab urbe proficisci, Si affretta a partire dalla città(Roma)(BG.I,7)
- de indica movimento dal'alto:
Es.:De oppidis demigrare, uscire dalle città (BG.4.19) de navibus desilire, saltar giù dalle navi (4.24) aridam materiam de muro …eminus iaciebant (7,24) matres familiae de muro vestem
- e, ex indicano movimento di uscita;
ex oppido pons ad Helvetios pertinet, un ponte di estende dalla città fino agli Elvezi (BG.1.6)

Eccezioni: coi nomi di città e piccole isole si rende con l’ablativo semplice.
Es.: Tolosa et Carcasone et Narbone (viros fortes evocat), Da Tolosa, Carcassonne e Narbonne fa venire uomini forti (II,20)

 

PROVE DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)
NB. A volte in Cesare troviamo la preposizione davanti al nome di città : Locum castris deligit ab Avarico longe (BG 7,16) - ab Alesia proced(unt) (7,81).

b) En.: Ecce autem gemini a Tenedo tranquilla per alta/ …angues (serpenti) /incumbunt pelago (2.203) - Argiva phalanx …ibat (procedeva)/ a Tenedo tacitae per amica silentia lunae (2.254) - Ecce autem Inachiis sese referebat ab Argis (7.286) – Nec solos tangit Atridas (Atridi)/ iste dolor, solisque licet capere arma Mycenis.(9.138)

c) Fedro: Asellum in prato timidus pascebat senex.(1.15) - Corium depressum in fluvio vide(nt) canes. (i cani)(1.20) - In sterculino pullus gallinacius / dum quaerit escam margaritam reperit.(3.12) - Vulpes alta in vinea / uvam adpetebat (4.3) - Historia… in tabernis pingitur (4.6)

Torna


Appunti di sintassi : moto per luogo
Norma generale
: il moto per luogo si rende con per e l’accusativo.
Es.: Per provinciam nostram iter (conantur), Tentano il passaggio attraverso la nostra provincia(I,7)
Eccezioni: se si tratta di passaggio obbligato si rende con l’ablativo semplice.
Es.: Viis semitisque notis essedarios ex silvis emittebat, Mandava fuori dai boschi per le vie ed i sentierigli essedari (BG.5,19)

PROVE DI NAVIGAZIONE

(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)
a) BG.: Unum (iter) per Sequanos, angustum et difficile, inter montem Iuram et flumen Rhodanum; alterum per provinciam nostram (1.6) - Relinquebatur una per Sequanos via (1.9) - Helvetii iam per angustias et fines (territorio) Sequanorum suas copias tradu(cunt) (1.11) - Pauci …per silvas ad T. Labienum legatum in hiberna perveniunt (5.37) - Interim ad Labienum per Remos …de victoria Caesaris fama perfertur (5.53) -

b) En.: Per tela, per hostis vadimus (En.2358) - Ferimur per opaca locorum (2.725) - Se / plena per insertas fundebat luna fenestras (3.152) - (Polyphmus) iacuitque (giacque) per antrum / immensus (3.630) - I, sequere Italiam ventis, pete regna per undas. (4.381) - It nigrum campis agmen / praedamque per herbas / convectant (4.405)

c) Fedro: (Cervus) per campum fugere coepit (cominciò) (1.13) - Venit per auras cornix (2.6) -