B) Aggettivi
della seconda classe: (hanno l'ablativo singolare in -i)
- a tre terminazioni:
CASO
|
SINGOLARE
|
PLURALE
|
maschile
|
femminile
|
neutro
|
maschile
|
femminile
|
neutro
|
N.
|
acer
|
acris
|
acre
|
acres
|
acria
|
G.
|
acris
|
acrium
|
D.
|
acri
|
acribus
|
Ac.
|
acrem
|
acre
|
acres
(-is)
|
acria
|
V.
|
acris
|
acre
|
acris
|
acria
|
Ab.
|
acri
|
acribus
|
- a due terminazioni: (hanno l'ablativo singolare in -i)
CASO
|
SINGOLARE
|
PLURALE
|
Masch.
- femminile
|
neutro
|
Masch.
- femminile
|
neutro
|
N.
|
brevis
|
breve
|
breves
|
brevia
|
G.
|
brevis
|
brevium
|
D.
|
brevi
|
brevibus
|
Ac.
|
brevem
|
breve
|
breves
(-is)
|
brevia
|
V.
|
brevis
|
breve
|
brevis
|
brevia
|
Ab.
|
brevi
|
brevibus
|
- ad una terminazione: (hanno l'ablativo
singolare in -i)
CASO
|
SINGOLARE
|
PLURALE
|
Masch.
- femminile
|
neutro
|
Masch.
- femminile
|
neutro
|
N.
|
ingens
|
ingentes
|
ingentia
|
G.
|
ingentis
|
ingentium
|
D.
|
ingenti
|
ingentibus
|
Ac.
|
ingentem
|
ingens
|
ingentes
(-is)
|
ingentia
|
V.
|
ingens
|
ingentis
|
ingentia
|
Ab.
|
ingenti
|
ingentibus
|
PROVE DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione
italiana)
a) BG.: Gallia est omnis divisa in partes tres, …unam
incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae…Omnes lingua, institutis,
legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis
Matrona et Sequana dividit… Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt,
quod
fere cotidianis proeliis
cum Germanis contendunt… Una pars…initium capit a flumine Rhodano, continetur
Garunna flumine, Oceano, finibus Belgarum, attingit etiam ab Sequanis
et Helvetiis flumen Rhenum, vergit ad septentriones. Belgae ab extremis
Galliae finibus oriuntur, pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni,
spectant in septentrionem et orientem solem. (1.1) - Extremum oppidum
Allobrogum est proximumque Helvetiorum finibus Genava. Ex … oppido pons
ad
Helvetios pertinet.
(1.6) - Ipse in Italiam magnis itineribus contendit duasque( due)
ibi legiones conscribit et tres, quae ( che) circum Aquileiam hiemabant,
ex hibernis educit et, qua (avv.) proximum iter in ulteriorem Galliam
per Alpes erat, cum his (queste) quinque legionibus ire contendit.
Ibi Ceutrones et Graioceli et Caturiges …itinere exercitum prohibere conantur.
(1.10)
b) En.: Venti …ruunt et terras turbine perflant.
Incubuere (piombarono)
mari totumque a sedibus imis
una Eurusque
Notusque ruunt creberque procellis 85
Africus, et
vastos volvunt ad litora fluctus (i flutti).
Insequitur clamorque
virum stridorque rudentum;
eripiunt subito
nubes caelumque diemque
Teucrorum ex
oculis; ponto nox incubat atra;
intonuere (tuonarono)
poli et crebris micat ignibus aether 90
praesentemque
viris intentant omnia mortem.
Extemplo Aeneae
soluuntur frigore membra. (1.83-92)
c) Frdro:
Ranae ad Solem.
Vicini furis celebres vidit (vide) nuptias
Aesopus, et
continuo narrare incipit -
Uxorem quondam
Sol cum vellet (volendo) ducere,
clamorem ranae
sustulere (alzarono) ad sidera.
Convicio permotus
(colpito) quaerit Iuppiter
causam querellae.
Quaedam (Una) tum stagni incola
'Nunc' inquit
'omnes unus exurit lacus (i laghi),
cogitque miseras
arida sede emori.(1.6)
Torna
Scheda:
il participio presente.
Come in italiano,
il participio è un aggettivo verbale, come tale può avere
funzione di aggettivo e di verbo.
In latino si forma dal tema del presente dei verbi attivi e deponenti,
aggiungendo le desinenze - ns (nominativo), - ntis (genitivo):
CASO
|
I CON.
|
II CON.
|
III CON.
|
IV CON.
|
N.
|
- ans
|
- ens
|
- ens
|
- iens
|
G.
|
- antis
|
- entis
|
- entis
|
- ientis
|
Formazione del participio
presente.
|
I CON.
|
II CON.
|
III CON.
|
IV CON.
|
Attivo
|
spectans
|
habens
|
vincens
|
puniens
|
Depon.
|
hortans
|
verens
|
loquens
|
potiens
|
Ricorda
che il participio presente si declina come aggettivo ad una sola uscita
della terza declinazione ( v. ingens).
- Si può tradurre in italiano, a seconda del contesto latino,
con: 1.- un participio;
2.- un gerundio semplice;
3.- una proposizione relativa
Es. Spectans: osservante, osservando, che osserva.
Hortans: esortante, esortando, che esorta,
NB. 1. Al caso ablativo ha come desinenza: a) - i,
se ha valore di aggettivo;
Es.: Sunt septem praestanti corpore nymphae, Ci sono
sette ninfe con un fisico formoso (En.1,71)
b) - e, se ha valore di sostantivo o di verbo.
Es.: Oriente sole, sorgendo il sole (En.7,3)
2. Il verbo anomalo eo ( ed i suoi composti) ha il participio presente:
iens, euntis.
Es.: Redeuntes equites …consectantur atque occidunt, i cavalieri
che tornavano, (li) inseguono e (li) uccidono. (BG.5.58)
PROVA DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi
proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)
a)BG.: Inopinantes…, magnam partem eorum concidit (1,12) -
Laborantibus nostris subsidio mi(tti)t (1,1,52) - Gallorum alacer ac promptus
est animus, (sed) mollis ac minime resistens ad calamitates mens eorum
est (3,19) - Auxiliares opinionem pugnantium (praebebant)(3,25) - (Tasgetium)
regnantem inimici interf(iciunt) (5,25) - Casus (Pulloni) gladium educere
conanti dextram moratur manum (la mano): succurrit inimicus Vorenus
et laboranti subvenit (5,44) - Aestivum (erat) tempus instantis belli,
non quaestionis (6,4) - (Gallus) sub muro consistebat suorumque pugnantium
numerum augebat (7,48) - Q.Lucanius fortissime pugnans, interficitur;
L. Cotta legatus omnes cohortes ordinesque adhortans funda vulneratur
(5,35) - Ibi L.Cotta pugnans interficitur cum maxima parte militum(5,
37) - Discedens ab hibernis Caesar in Italiam legatis imperat (5,1) -
In Caesarem hostes persequentem incidit (1,53) - Ad confluentem Mosae
et Rheni (pervenit) (4,15) - Titurius procul Ambiorigem suos cohortantem
(conspicit) (5,36) M.Aristium, tribunum militum, iter ad legionem facientem…
ex oppido Cavillono educunt (7,42) - Senones dicto audientes non fuerunt
(5,54) - Datur petentibus venia (7,15)
b) Eneide, Lib.I: Id (Ciò) metuens, veterisque memor
Saturnia belli, Troas reliquias Danaum arcebat longe Latio (23. .31) -
Illi (venti) indignantes magno cum murmure montis circum claustra fremunt
(55). - Sunt septem praestanti corpore nymphae (71) - Apparent rari nantes
in gurgite vasto (118) -. Prospiciens genitor (Neptunus) caeloque invectus
(portato) aperto, flectit equos curruque (col carro) volans
dat lora secundo (155-156) - Horrenti atrum nemus imminet umbra (165)
- " Iuvenes, monstrate, vidistis (vedeste) si ( meam sororem)
hic errantem aut spumantis apri cursum (la corsa) clamore prementem"
(321...324) - Quaerenti (deae Veneri) talibus ille suspirans, trahens
a pectore vocem, (respondet) (370) - (Apes ) aut onera accipiunt venientum
aut ignavum , fucos, pecus a praesepibus arcent (434-435) - Fervet opus
redolentque fragrantia mella (436) - Penthesilea furens ardet, aurea subnectens
exsertae cingula mammae (491-492) - Interea sociis ad litora mittit viginti
tauros, magnorum horrentia terga suum ( da sus, suis) (633) - Et
iam nox umida caelo praecipitat suadentque cadentia sidera somnos (2.9-10)
c) Fedro: 'Cur'
inquit 'turbulentam fecisti ( rendesti) mihi (a me) /aquam
bibenti?' Laniger contra timens /'Qui (avv.) possum, quaeso, facere quod
(ciò che) quereris, lupe? (1.1) - 'Ranae, vagantes liberis
paludibus,/ clamore magno regem petiere (chiesero) ab Iove ….Tunc
contra Tonans /"Quia noluistis (non voleste) vestrum ferre" inquit
"bonum, / malum perferte" (1.2) - Dum loquitur, ipsum (lo stesso passero)
accipiter necopinum rapit / questuque (con lamento) vano clamitantem
interficit. (1.9) - Post paucos dies / bidens iacentem in fovea prospexit
(vide) lupum. / 'Haec' (questa) inquit 'merces fraudis a
superis datur'. (1.17) - Respondit illa: "Verbis non moveor tuis;/ sed
istum (costui) timeo sella qui (che) prima sedens /cursum
flagello temperat lento meum, /et ora frenis continet spumantibus. (3.6)
- Mons parturiebat, gemitus immanes ciens,/ eratque in terris maxima expectatio.
(4.24)
PROVA DI NAVIGAZIONE
di ricapitolazione
( Prerequisiti: uso del vocabolario; prima, seconda e terza declinazione;
aggettivi prima e seconda classe; indicativo presente a., p., dep. e anomali;
indicativo imperfetto a-p-d. e verbi anomali; gerundio; participio presente)
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione
italiana)
a) BG. Homines bellandi cupidi magno dolore adficiebantur (1,2)
- Mons autem altissimus impendebat (1,6) - Legationis Nammeius et Verucloetius
principem locum obtinebant (1,7) - Relinquebatur una per Sequanos via,
qua Sequanis invitis ( essendo contrari i Sequani) propter angustias
ire non poterant.(1,9) -
(Flumen Arar) Helvetii
ratibus ac lintribus iunctis (unite) transibant… Is pagus appellabatur
Tigurinus;
(1,12) - Caesar
suos a proelio continebat (1,15) - non modo frumenta in agris matura non
erant,
sed ne pabuli quidem
satis magna copia suppetebat.(1,16) - E loco superiore in nostros venientes
tela coniciebant et nonnulli inter carros rotasque mataras ac tragulas
subiciebant nostrosque vulnerabant. (1,26) - Caesari mandata referebantur
et legati ab Haeduis et a Treveris veniebant (1,37) - (Milites) in tabernaculis
aut suum fatum querebantur aut cum familiaribus suis commune periculum
miserabantur. Vulgo totis castris testamenta obsignabantur. (1,39)
b) Eneide. - (Iuno)Troas, reliquias Danaum atque immitis
Achilli, / arcebat longe Latio, multosque per annos / errabant acti (spinti)
fatis maria omnia circum./ Tantae molis erat Romanam condere gentem.
(1,29) - Vix e conspectu (dalla vista) Siculae telluris in altum
/ vela dabant laeti et spumas salis aere ruebant (I,34) - Equidem occasum
(il tramonto) Troiae tristisque ruinas/ solabar fatis contraria
fata rependens; (1,238) - Sed regna Tyri germanus habebat / Pygmalion
(1,345) - Ecce trahebatur passis (sciolte) Priameia virgo / crinibus
a templo Cassandra adytisque Minervae / ad caelum tendens ardentia lumina
frustra, / lumina, nam teneras arcebant vincula palmas. (2,403)
- Fedro. Superior
stabat lupus,/ longeque inferior agnus.(1,1) - Leporem obiurgabat passer
… Lepus semianimus 'Mortis en solacium:/ Qui (tu che) modo securus
nostra inridebas mala,/ simili querella fata deploras tua'. (1,9) -
Lupus arguebat vulpem furti crimine (1,10) - Asellum in prato timidus
pascebat senex… suadebat asino fugere (1,15) - Ovem rogabat cervus modium
tritici (1,16) - Muli gravati (appesantiti) sarcinis ibant duo:
/ unus ferebat fiscos cum pecunia,/ alter tumentis multo saccos hordeo.
(2,7) - Cicada acerbum noctuae convicium/ faciebat (3,16) - Galli Cybebes
circum in questus ( per questua) ducere/ asinum solebant, baiulantem
sarcinas. (4,1) - vulpes alta in vinea/ uvam adpetebat (4,4) - Duo homines,
unus fallax et alter verax, iter simul agebant… Verax autem apud se
(tra di sé) cogitabat (4,13) - Mons parturiebat, gemitus
(gemiti) immanes ciens,/ eratque in terris maxima expectatio.(4,24)
- Formica et musca contendebant acriter (4,24) - Splendebat hilare poculis
convivium,/ magno apparatu (splendore) laeta resonabat domus
(4,26) - Vulpem rogabat partem caudae simius (App.1) - Paterfamilias
saevum habebat filium. / Hic..verberibus servos afficiebat plurimis
/ et exercebat fervidam adulescentiam .. "Quidam iuvenco vetulum adiungebat
bovem. (App.,12) - Unam expectabant virginem iuvenes duo.(5,16) - Feles
habebat gallus lecticarios. (App.,19) –
|