Numerali
cardinali
Tra
i numerali cardinali sono declinabili
- unus, a, um: si
declina come gli aggettivi pronominali
Osservazione: "Una" è inteso anche
come avverbio col significato di "insieme con, contemporaneamente".
- duo, ae, duo:
casi
|
maschile
|
femminile
|
meutro
|
nominativo
|
duo
|
duae
|
duo
|
genitivo
|
duorum
|
duarum
|
duorum
|
dativo
|
duobus
|
duabus
|
duobus
|
accusativo
|
duos (duo)
|
duas
|
duo
|
vocativo
|
duo
|
duae
|
duo
|
ablativo
|
duobus
|
duabus
|
duobus
|
Come duo si
declina ambo, ae, ambedue.
- tres, tria: si declina come gli aggettivi plurali della seconda
classe ( v. - Aggettivi
della seconda classe)
- le centinaia: si declina come gli aggettivi della prima classe
(v. Aggettivi della
prima classe -)
- milia, ium, n: si declina come i sostantivi neutri della terza declinazione
( v: - La
terza declinazione)
PROVE DI NAVIGAZIONE
BG.: Erant omnino itinera duo (1.6) - milia passuum decem novem murum
in altitudinem pedum sedecim fossamque perducit. (1.8) - Ipse in Italiam
magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et tres, quae
circum Aquileiam hiemabant, ex hibernis educit ( 1.10) - ipse ab hostium
castris non longius mille et quingentis passibus abesset (1.22) - Ibi
Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est. (1.26) - Caesar una
aestate duobus maximis bellis confectis maturius paulo quam tempus anni
postulabat, in hiberna in Sequanos exercitum deduxit. ( 1.44) - Postridie
eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum
duobus ultra eum castra fecit (1.48) - Nihilo setius Caesar, ut ante constituerat,
duas acies hostem propulsare, tertiam opus perficere iussit. (1.49) -
Duae fuerunt Ariovisti uxores, una Sueba natione, quam domo secum duxerat,
altera Norica regis Voccionis soror, quam in Gallia duxerat a fratre missam:
utraque in ea fuga periit; duae filiae: harum altera occisa, altera capta
est. (1.53) - Fluminis erat altitudo pedum circiter trium. (2.19) - Scuto
ab novissimis uni militi detracto, quod ipse eo sine scuto venerat, in
primam aciem processit (2.25) - Interim milites legionum duarum, quae
in novissimo agmine praesidio impedimentis fuerant… (2.27) - Ubii autem,
qui uni ex Transrhenanis ad Caesarem legatos miserant, amicitiam fecerant,
obsides dederant, magnopere orabant (4,16) - nam minus horis tribus milium
pedum xv in circuitu munitionem perfecerunt. (5.42) - Erant Menapii propinqui
Eburonum finibus, perpetuis paludibus silvisque muniti, qui uni ex Gallia
de pace ad Caesarem legatos numquam miserant. (6.5) -
EN.: Ast ego…
\ et soror et coniunx, una cum gente tot annos \ bella gero (1.46) - Accipe
nunc Danaum insidias et crimine ab uno | disce omnis. (2.64) – Non anni
domuere decem, non mille carinae. (2.198) - Una salus victis nullam sperare
salutem (2.354) – Ille e concilio multis cum milibus ibat (5.75) – Rerum
pars altera adempta est, \ terra autem in nostris manibus, tot milia gentes
\ arma ferunt Italae. (9.131) - Ambo animis, ambo insignes praestantibus
armis (11.291)
Iuppiter ipse duas
aequato examine lances \ sustinet et fata imponit diversa duorum (12.725)
– ille fame rabida tria guttura pandens \ corripit obiectam, atque immania
terga resolvit \ fusus humi totoque ingens extenditur antro. (6.421) -
Fedro: Ambae, videri dum volunt illi pares, \ capillos homini legere
coepere invicem. (2.2)
Sic tuta quae Naturae
fuerat munere,\ impar duabus, occidit tristi nece. (2.3) - Peras imposuit
Iuppiter nobis duas: (4.10 ) - Sollers acumen mille causas
invenit (App.15) – Unam expectabant virginem iuvenes duo.(App.16)
Torna
Numerali
ordinali
Sono a tutti gli effetti aggettivi della prima classe.
Alter, era, erum si declina come gli aggettivi pronominali (v.
- Aggettivi pronominali
)e viene preferibilmente usato per significare "secondo tra due,
altro tra due"
(NB. Potrai notare però che Cesare non "rispetta" questa
tradizione.)
PROVE DI NAVIGAZIONE
BG.: Undique loci natura Helvetii continentur: una ex parte flumine
Rheno latissimo atque altissimo, qui agrum Helvetium a Germanis dividit,
altera ex parte monte Iura altissimo, qui est inter Sequanos et Helvetios,
tertia lacu Lemanno et flumine Rhodano (1.1) - Hi sunt extra
provinciam trans Rhodanum primi.(1.10) - Ipse de quarta vigilia eodem
itinere, quo hostes ierant, ad eos contendit equitatumque omnem ante se
mittit. (1.21) - Dies conloquio dictus est ex eo die quintus.( 1.42) -
- Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse in turpissimis
habent rebus. (6.21) - Praesidio impedimentis legionem quartam decimam
reliquit, unam ex his tribus, quas proxime conscriptas ex Italia traduxerat
(6.32) - Caesar ex eo loco quintis castris Gergoviam pervenit (7.36) -
Legionisque decimae, quacum erat, contionatus signa constituit. (7.47)
- Locum duodecima legio tenebat (7.62) -
EN.: Bella
cient primaque vetant consistere terra. (1.541) – Ater et alterius sequitur
de cortice sanguis (3.33) – septima post Troiae excidium iam vertitur
aestas \ (5.626) -… et in decimum vestigia rettulit annum (11.290) – Turnus
ego, haud ulli veterum virtute secundus, \ devovi. (11.441)
FEDRO:
'Ego primam tollo nomine hoc quia rex cluo;
secundam, quia
sum consors, tribuetis mihi;
tum, quia plus
valeo, me sequetur tertia;
malo adficietur
si quis quartam tetigerit'. (1.5)
Torna
Numerali distributivi
Sono aggettivi della prima classe. Non hanno, come si è detto,
corrispettivo italiano e si rendono con la locuzione italiana" per
ciascuno, per volta" o simili.
Es.: Huius generis octoni ordines ducti ternos inter se pedes distabant.
Otto file di questo genere distavano tra loro tre piedi ciascuna
(7.73)
PROVE DI NAVIGAZIONE
BG.: Inter novissimum hostium agmen et nostrum primum non amplius
quinis aut senis milibus passuum intere(ra)t (1.15) - Caesar singulis
legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit (1.52) - , ipse cum
tribus legionibus circum Samarobrivam trinis hibernis hiemare constituit
(5.53) - Imperant Haeduis atque eorum clientibus, Segusiavis, Ambivaretis,
Aulercis, Brannovicibus [, Blannoviis] milia xxxv; parem numerum Arvernis
adiunctis Eleutetis, Cadurcis, Gabalis, Vellaviis, qui sub imperio Arvernorum
esse consuerunt; Sequanis, Senonibus, Biturigibus, Santonis, Rutenis,
Carnutibus duodena milia; Bellovacis decem; totidem Lemovicibus; octona
Pictonibus et Turonis et Parisiis et Helvetiis; sena Suessionibus, Ambianis,
Mediomatricis, Petrocoriis, Nerviis, Morinis, Nitiobrogibus; quina milia
Aulercis, Cenomanis; totidem Atrebatibus; iiii Veliocassis, Lexoviis et
Aulercis; Eburovicibus terna; Rauracis et Bois bina; x milia universis
civitatibus, quae Oceanum attingunt quaeque eorum consuetudine Aremoricae
appellantur, quo sunt in numero Coriosolites, Redones, Ambibarii, Caletes,
Osismi, Veneti. (7.75) -
EN.: namque sub ingenti lustrat dum singula templo \ reginam opperiens
(1.453) – et multum lacrimas verba inter singula fundit. (3.348) – Terno
consurgunt ordine remi; (5.120) - sic densis ictibus heros \ creber utraque
manu pulsat versatque Dareta. (5.460) -suscipit Anchises atque ordine
singula pandit (6.723) – Pars spicula gestat \ bina manu, fulvosque lupi
de pelle galeros \ tegmen habent capiti (7.687) -
FEDRO: Tum misit illis hydrum, qui dente aspero \ corripere coepit
singulas (1.2) - Dum scrutatur singula,\ cervi quoque alta conspicatur
cornua (2.8)
Torna
Avverbi numerali
Si tratta di avverbi, e quindi indeclinabili, che indicano quante volte
si ripete l’azione. In italiano non hanno corrispettivo.Es.: Quod (aestus)
bis accidit semper horarum duodenarum spatio, Cosa che ( la marea)
capita due volte nello spazio delle dodici ore (3.12)
PROVE DI NAVIGAZIONE
BG.: Cum his Haeduos eorumque clientes semel atque iterum armis
contendesse … Ariovistum autem ut semel Gallorum copias proelio vicerit,
quod proelium factum sit ad Magetobrigam, superbe et crudeliter imperare
(1.31) - Is se praesente de se ter sortibus consultum dicebat (1.53) -
Ita omnis insula est in circuitu vicies centum milium passuum. (5.13)
- Neque tamen ulli civitati Germanorum persuaderi potuit, ut Rhenum transiret,
cum se bis expertos dicerent, Ariovisti bello et Tenctherorum transitu,
non esse amplius fortunam temptaturos. (5.55) -
EN.: ter scopuli
clamorem inter cava saxa dedere, \ ter spumam elisam et rorantia vidimus
astra.
(3.566) - tum
liquidas corvi presso ter gutture voces \ aut quater ingeminant (1.410)
-tristisque palus inamabilis undae \ alligat et novies Styx interfusa
coercet (6.439) - procubuit moriens et humum semel ore momordit. (11.418)
– bis magna victi pugna vix urbe tuemur \ spes Italas (12.34)
FEDRO:
Qui pretium meriti ab improbis desiderat,\
bis peccat (1.8)
- Quicumque turpi fraude semel innotuit,\
etiam si verum
dicit, amittit fidem. (1.10)
Torna
|