Numerali cardinali
Tra i numerali cardinali sono declinabili
- unus, a, um:
si declina come gli aggettivi pronominali

Osservazione: "Una" è inteso anche come avverbio col significato di "insieme con, contemporaneamente".
- duo, ae, duo:

casi

maschile

femminile

meutro

nominativo

duo

duae

duo

genitivo

duorum

duarum

duorum

dativo

duobus

duabus

duobus

accusativo

duos (duo)

duas

duo

vocativo

duo

duae

duo

ablativo

duobus

duabus

duobus

Come duo si declina ambo, ae, ambedue.

- tres, tria:
si declina come gli aggettivi plurali della seconda classe ( v. - Aggettivi della seconda classe)
- le centinaia: si declina come gli aggettivi della prima classe (v. Aggettivi della prima classe -)
- milia, ium, n:
si declina come i sostantivi neutri della terza declinazione ( v: - La terza declinazione)

PROVE DI NAVIGAZIONE
BG.:
Erant omnino itinera duo (1.6) - milia passuum decem novem murum in altitudinem pedum sedecim fossamque perducit. (1.8) - Ipse in Italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et tres, quae circum Aquileiam hiemabant, ex hibernis educit ( 1.10) - ipse ab hostium castris non longius mille et quingentis passibus abesset (1.22) - Ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est. (1.26) - Caesar una aestate duobus maximis bellis confectis maturius paulo quam tempus anni postulabat, in hiberna in Sequanos exercitum deduxit. ( 1.44) - Postridie eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum duobus ultra eum castra fecit (1.48) - Nihilo setius Caesar, ut ante constituerat, duas acies hostem propulsare, tertiam opus perficere iussit. (1.49) - Duae fuerunt Ariovisti uxores, una Sueba natione, quam domo secum duxerat, altera Norica regis Voccionis soror, quam in Gallia duxerat a fratre missam: utraque in ea fuga periit; duae filiae: harum altera occisa, altera capta est. (1.53) - Fluminis erat altitudo pedum circiter trium. (2.19) - Scuto ab novissimis uni militi detracto, quod ipse eo sine scuto venerat, in primam aciem processit (2.25) - Interim milites legionum duarum, quae in novissimo agmine praesidio impedimentis fuerant… (2.27) - Ubii autem, qui uni ex Transrhenanis ad Caesarem legatos miserant, amicitiam fecerant, obsides dederant, magnopere orabant (4,16) - nam minus horis tribus milium pedum xv in circuitu munitionem perfecerunt. (5.42) - Erant Menapii propinqui Eburonum finibus, perpetuis paludibus silvisque muniti, qui uni ex Gallia de pace ad Caesarem legatos numquam miserant. (6.5) -

EN.: Ast ego… \ et soror et coniunx, una cum gente tot annos \ bella gero (1.46) - Accipe nunc Danaum insidias et crimine ab uno | disce omnis. (2.64) – Non anni domuere decem, non mille carinae. (2.198) - Una salus victis nullam sperare salutem (2.354) – Ille e concilio multis cum milibus ibat (5.75) – Rerum pars altera adempta est, \ terra autem in nostris manibus, tot milia gentes \ arma ferunt Italae. (9.131) - Ambo animis, ambo insignes praestantibus armis (11.291)

Iuppiter ipse duas aequato examine lances \ sustinet et fata imponit diversa duorum (12.725) – ille fame rabida tria guttura pandens \ corripit obiectam, atque immania terga resolvit \ fusus humi totoque ingens extenditur antro. (6.421) -
Fedro:
Ambae, videri dum volunt illi pares, \ capillos homini legere coepere invicem. (2.2)

Sic tuta quae Naturae fuerat munere,\ impar duabus, occidit tristi nece. (2.3) - Peras imposuit Iuppiter nobis duas: (4.10 ) - Sollers acumen mille causas invenit (App.15) – Unam expectabant virginem iuvenes duo.(App.16)

Torna

Numerali ordinali
Sono a tutti gli effetti aggettivi della prima classe.
Alter, era, erum si declina come gli aggettivi pronominali (v. - Aggettivi pronominali )e viene preferibilmente usato per significare "secondo tra due, altro tra due"
(NB. Potrai notare però che Cesare non "rispetta" questa tradizione.)

PROVE DI NAVIGAZIONE

BG.:
Undique loci natura Helvetii continentur: una ex parte flumine Rheno latissimo atque altissimo, qui agrum Helvetium a Germanis dividit, altera ex parte monte Iura altissimo, qui est inter Sequanos et Helvetios, tertia lacu Lemanno et flumine Rhodano (1.1) - Hi sunt extra provinciam trans Rhodanum primi.(1.10) - Ipse de quarta vigilia eodem itinere, quo hostes ierant, ad eos contendit equitatumque omnem ante se mittit. (1.21) - Dies conloquio dictus est ex eo die quintus.( 1.42) - - Intra annum vero vicesimum feminae notitiam habuisse in turpissimis habent rebus. (6.21) - Praesidio impedimentis legionem quartam decimam reliquit, unam ex his tribus, quas proxime conscriptas ex Italia traduxerat (6.32) - Caesar ex eo loco quintis castris Gergoviam pervenit (7.36) - Legionisque decimae, quacum erat, contionatus signa constituit. (7.47) - Locum duodecima legio tenebat (7.62) -

EN.: Bella cient primaque vetant consistere terra. (1.541) – Ater et alterius sequitur de cortice sanguis (3.33) – septima post Troiae excidium iam vertitur aestas \ (5.626) -… et in decimum vestigia rettulit annum (11.290) – Turnus ego, haud ulli veterum virtute secundus, \ devovi. (11.441)
FEDRO:
'Ego primam tollo nomine hoc quia rex cluo;
secundam, quia sum consors, tribuetis mihi;
tum, quia plus valeo, me sequetur tertia;
malo adficietur si quis quartam tetigerit'. (1.5)

Torna
Numerali distributivi
Sono aggettivi della prima classe. Non hanno, come si è detto, corrispettivo italiano e si rendono con la locuzione italiana" per ciascuno, per volta" o simili.
Es.: Huius generis octoni ordines ducti ternos inter se pedes distabant. Otto file di questo genere distavano tra loro tre piedi ciascuna (7.73)


PROVE DI NAVIGAZIONE
BG.:
Inter novissimum hostium agmen et nostrum primum non amplius quinis aut senis milibus passuum intere(ra)t (1.15) - Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit (1.52) - , ipse cum tribus legionibus circum Samarobrivam trinis hibernis hiemare constituit (5.53) - Imperant Haeduis atque eorum clientibus, Segusiavis, Ambivaretis, Aulercis, Brannovicibus [, Blannoviis] milia xxxv; parem numerum Arvernis adiunctis Eleutetis, Cadurcis, Gabalis, Vellaviis, qui sub imperio Arvernorum esse consuerunt; Sequanis, Senonibus, Biturigibus, Santonis, Rutenis, Carnutibus duodena milia; Bellovacis decem; totidem Lemovicibus; octona Pictonibus et Turonis et Parisiis et Helvetiis; sena Suessionibus, Ambianis, Mediomatricis, Petrocoriis, Nerviis, Morinis, Nitiobrogibus; quina milia Aulercis, Cenomanis; totidem Atrebatibus; iiii Veliocassis, Lexoviis et Aulercis; Eburovicibus terna; Rauracis et Bois bina; x milia universis civitatibus, quae Oceanum attingunt quaeque eorum consuetudine Aremoricae appellantur, quo sunt in numero Coriosolites, Redones, Ambibarii, Caletes, Osismi, Veneti. (7.75) -

EN.: namque sub ingenti lustrat dum singula templo \ reginam opperiens (1.453) – et multum lacrimas verba inter singula fundit. (3.348) – Terno consurgunt ordine remi; (5.120) - sic densis ictibus heros \ creber utraque manu pulsat versatque Dareta. (5.460) -suscipit Anchises atque ordine singula pandit (6.723) – Pars spicula gestat \ bina manu, fulvosque lupi de pelle galeros \ tegmen habent capiti (7.687) -
FEDRO: Tum misit illis hydrum, qui dente aspero \ corripere coepit singulas (1.2) - Dum scrutatur singula,\ cervi quoque alta conspicatur cornua (2.8)

Torna

Avverbi numerali
Si tratta di avverbi, e quindi indeclinabili, che indicano quante volte si ripete l’azione. In italiano non hanno corrispettivo.Es.: Quod (aestus) bis accidit semper horarum duodenarum spatio, Cosa che ( la marea) capita due volte nello spazio delle dodici ore (3.12)
PROVE DI NAVIGAZIONE
BG.: Cum his Haeduos eorumque clientes semel atque iterum armis contendesse … Ariovistum autem ut semel Gallorum copias proelio vicerit, quod proelium factum sit ad Magetobrigam, superbe et crudeliter imperare (1.31) - Is se praesente de se ter sortibus consultum dicebat (1.53) - Ita omnis insula est in circuitu vicies centum milium passuum. (5.13) - Neque tamen ulli civitati Germanorum persuaderi potuit, ut Rhenum transiret, cum se bis expertos dicerent, Ariovisti bello et Tenctherorum transitu, non esse amplius fortunam temptaturos. (5.55) -

EN.: ter scopuli clamorem inter cava saxa dedere, \ ter spumam elisam et rorantia vidimus astra.
(3.566) - tum liquidas corvi presso ter gutture voces \ aut quater ingeminant (1.410) -tristisque palus inamabilis undae \ alligat et novies Styx interfusa coercet (6.439) - procubuit moriens et humum semel ore momordit. (11.418) – bis magna victi pugna vix urbe tuemur \ spes Italas (12.34)

FEDRO:
Qui pretium meriti ab improbis desiderat,\
bis peccat (1.8) - Quicumque turpi fraude semel innotuit,\
etiam si verum dicit, amittit fidem. (1.10)

Torna