Pronomi e aggettivi possessivi.


I possessivi si declinano come gli aggettivi della prima classe. Le forme dei pronomi e degli aggettivi sono le stesse.

PERSONA

Singolare

Plurale

PRIMA

meus, a, um, mio

noster, -tra, -trum, nostro

SECONDA

tuus, a, um, tuo

vester, -tra, -trum, vostro

TERZA

suus, a, um, suo, proprio

suus, a, um, loro, proprio

PROVE DI NAVIGAZIONE

(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)


a) Bg. Nostri celeriter arma ceperunt eosque in silvas reppulerunt et compluribus interfectis longius impeditioribus locis secuti paucos ex suis deperdiderunt. (3,28) - 'Desilite' inquit 'commilitones, nisi vultis aquilam hostibus prodere; ego certe meum rei publicae atque imperatori officium praestitero.' (4,25) - Nostri simul in arido constiterunt, suis omnibus consecutis in hostes impetum fecerunt atque eos in fugam dederunt, neque longius prosequi potuerunt, quod equites cursum tenere atque insulam capere non potuerant. (4,26) - Nostri tametsi ab duce et a fortuna deserebantur, tamen omnem spem salutis in virtute ponebant (5,34) - 'Quid (Perché) dubitas' inquit 'Vorene?Aut quem (quale) locum tuae …virtutis exspectas? (5,44) - 'quo proficiscimur,' inquit 'milites? omnis noster equitatus, omnis nobilitas interiit… Nam ego fratribus atque omnibus meis propinquis interfectis dolore prohibeor (7,38) - 'Quoniam' inquit 'me una vobiscum servare non possum, vestrae quidem certe vitae prospiciam(7,50) - In consilio omnium vestrum consensu pristinae residere virtutis memoria videtur (7,77) -

 



b) En. 'Tanta.. vos generis tenuit fiducia vestri? /iam caelum terramque meo sine numine, venti, /miscere et tantas audetis tollere moles? (1,132) - Nate, meae vires, mea magna potentia solus,/ nate, …/ ad te confugio et supplex tua numina posco. (1,664) - 'Non tali auxilio nec defensoribus istis/ tempus eget; non, si ipse meus nunc adforet Hector./ huc tandem concede; haec ara tuebitur omnis (2,520) - Cape dona extrema tuorum,/o mihi sola mei super Astyanactis imago. (3,488) - Ille meos, primus qui (che) me sibi iunxit, amores /abstulit; ille habeat secum seruetque sepulcro.' (4,28) 'Fas omne est, Cytherea, meis te fidere regnis, /unde genus ducis (5,800) -


c) Ph. A te decurrit ad meos haustus liquor'….'Pater hercle tuus' ille inquit 'male dixit mihi';/atque ita correptum lacerat iniusta nece.(1,1) - "Quia noluistis vestrum ferre" inquit "bonum,/malum perferte".(1,3) - 'Qualis videtur opera tibi vocis meae?'/ 'Insignis' inquit 'sic ut, nisi nossem tuum /animum genusque, simili fugissem metu'.(1,11) - 'O qui tuarum, corve, pinnarum est nitor! (1,14) - 'Magno' inquit 'in periclo sunt nati tui.(2,4) - Respondit illa: "Verbis non moueor tuis;(3,6) - Sic sine labore venter impletur meus." (3,7) - Sed, ne religio peccet inprudens mea, /alvos accipite et ceris opus infundite (3,14) - Inter capellas agno palanti canis/"Stulte" inquit "erras; non est hic mater tua." (3,15) - "Descende, amice; tanta bonitas est aquae,/voluptas ut satiari non possit mea." (4,10) - "Sic, imperator, oculi exstillescant mei, /si uidi aut tetigi."( App.10) -

Torna

Uso del possessivo suus

Suus, sua, suum hanno valore di aggettivi e di pronomi e valgono come possessivi sia della terza persona singolare che plurale. Inoltre hanno solo valore riflessivo e sono quindi usati quando sono riferiti al soggetto.

Es.: Orgetorix filiam suam in matrimonium dat. Orgetorige concede sua figlia in matrimonio.(BG,I,3)

Helvetii persuadent Rauricis et Tulingis et Latovicis, finitimis suis. Gli Elvezi persuadono i Raurici, i Tulingi, i Latovici, loro confinanti (BG.I,5)

Vercingetorix suos ad concilium convocat. Vercingetorige chiama i suoi a consilio (BG.VII,14)

Quando invece il possessivo è riferito ad elemento diverso dal soggetto, in latino abbiamo

a) eius, suo, sua, suoi, sue, di lui, di lei,

b) eorum, loro, di loro ( con riferimento al maschile ed al neutro)

c) earum, loro, di loro ( con riferimento al femminile).

Es.: Caesar dextram eius prendit. Cesare gli dà la mano (Prende la sua = di Diviziaco) destra (BG.I,20).

PROVE DI NAVIGAZIONE

(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)

1. BG: ( Caesar) in officio Dumnorigem (continebat), omnia eius consilia (cognoscebat) (V,7) - Nascitur ibi (in Britannia) plumbum album in mediterraneis regionibus (regioni), in maritimis ferrum, sed eius exigua est copia (5.12) - Caesar in bellis eius (Tasgetii) opera (utebatur) (5.25) - Ambiorix statim in Aduaticos, qui (che) erant eius regno finitimi, proficiscitur (5.38) - (Indutiomarus) Cingetorigem, generum suum, hostem (nemico) iudicat bonaque eius publicat (5.56) - Indutiomarus sub castris eius vagabatur (5.57) - Labienus suos intra munitiones continebat (ibidem) - Indutiomarus interficitur caputque eius in castra (5.58) - Caesar nondum eorum consilia (cognoscebat)( 4.31) - Summa auctoritas antiquitus erat in Haeduis magnaeque eorum erant clientelae (6.12) - In eorum locum Remi (succedebant) - Omnes (tutti) sub eorum imperio sunt(5.39) - Si privatus aut populus eorum decretis non (stat), sacrificiis interdicunt(6.13) - Huc omnes undique, qui ( quelli che) controversias habent, conveniunt eorumque decretis parent - Romanos interficiunt bonaque eorum diripiunt (7.3) - Nonnullos ex suis (amittunt)(5.15) - (Vercingetorix, ) rex ab suis appallatur (7.4) - Camulogenus suis aderat atque eos cohortabatur (7.62) - Dat tuba signum suis Vercingetorix (7.81).

2. Eneide: Sacra suosque tibi commendat Troia penatis (2.293) - At Anchises suum forte (avv.) recensebat numerum (6.679) - Sed me iussa deum imperiis (agunt) suis (6. 461) - Hesperiam penitus sua sub iuga mittunt (8.148) - Captivos dabit suaque arma (9.273) - Iamque Teucros habet et sua castra (10.260) - Halaesus tendit in adversos seque in sua colligit arma (10.412) - Etiam sua Turnum fata vocant (10.471) - Nec di (tegebant) Cupencum sui (12. 539) - Helenus adgnoscit suos laetus (3.347) - Manet imperterritus ille (Mezentius) et mole sua stat (10. 771) - At pius Aeneas dextram tendebat atque suos vocabat (12.311).

c) Fedro. Ne gloriari libeat alienis bonis, / suoque potius habitu vitam degere,/ Aesopus nobis hoc exemplum prodidit.(1,3) - Canis, per fluvium carnem cum ferret, natans /lympharum in speculo vidit simulacrum suum (1,4) - Ad fontem cervus, cum bibisset, restitit, /et in liquore vidit effigiem suam. (1,12) - Significat fabula /dominum videre plurimum in rebus suis.(2,9) - Adfertur ultro panis; de mensa sua /dat ossa dominus; frusta iactat famiglia (3,7) - **Quapropter apibus fructum restituo suum." (3,14) - Lucernam fr accendit ex ara Iovis / ipsumque compilavit ad lumen suum. (4,11) - Et quia mendacio laudatus est cum turba sua, iubet illum munerari, et quia adulatus est, omnes illos fefellit.(4,13) -

 

NB. Eius, earum, eorum: sono assenti in Virgilio per ragioni metriche. (-earum, -eorum sono presenti in fine esametro in mearum, dearum, eorum,deorum)

Abbiamo: illius arma, faciem illius, illius atros ore…

Torna


Pronomi e aggettivi dimostrativi


Determinano una persona o una cosa in rapporto a chi comunica parlando o scrivendo.

Eccone la declinazione:
Hic, haec, hoc, questo, questa, quasta cosa: determina vicinanza a chi comunica.

CASO

SINGOLARE

PLURALE

Maschile

femminile

neutro

maschile

femminile

neutro

NOM

h-ic

h-aec

h-oc

h-i

h-ae

h-aec

GENIT.

h - u i u s

h-orum

h-arum

h-orum

DAT.

h - u i c

h - i s

ACC.

h-unc

h-anc

h-oc

h-os

h-as

h-aec

ABL.

h-oc

h-ac

h-oc

h - i s


Osservazioni

Talvolta hic, haec hoc hanno il suffisso rafforzativo -ce.

Iste, ista, istud, codesto, codesta, codesta cosa; talora assume anche significato dispregiativo.

CASO

SINGOLARE

PLURALE

maschile

femminile

neutro

maschile

femminile

neutro

Nom.

ist-e

ist-a

ist-ud

ist-i

ist-ae

ist-a

Genit.

i s t - i u s

ist-orum

ist-arum

ist-orum

Dat.

i s t - i

i s t - i s

Acc.

ist-um

ist-am

ist-ud

ist-os

ist-as

ist-a

Abl.

ist-o

ist-a

ist-o

i s t - i s


Ille, illa, illud: quello, quella: determina lontananza dal comunicante e dal ricevente; inoltre può riferirsi enfaticamente a persona ocosa nota.

CASO

SINGOLARE

PLURALE

maschile

femminile

neutro

maschile

femminile

neutro

Nom.

ill-e

ill-a

ill-ud

ill-i

ill-ae

ill-a

Genit.

i l l - i u s

ill-orum

ill-arum

ill-orum

Dat.

i l l - i

i l l - i s

Acc.

ill-um

ill-am

ill-ud

ill-os

ill-as

ill-a

Abl.

ill-o

ill-a

ill-o

i l l - i s


Ille può assume valore celebrativo col senso di famoso, illud pure prende il significato di famosa espresione, detto celebre.

PROVE DI NAVIGAZIONE

(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)

a) BG. His rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti (Helvetii sunt) …se suis copiis suoque exercitu illis regna conciliaturum confirmat. (1,3) - Hac oratione adducti inter se fedem et ius iurandum dant (1,3) - Hoc responso dato, discessit (1,14). - Haec eodem tempore Caesari mandata referebantur et legati ab Haeduis et a Treveris veniebant (1,37) - Huic Caesar legioni indulserat raecipue et propter virtutem confidebat maxime (1,40) - Dum haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariovisti propius tumulum accedere et ad nostros adequitare (1,46) - Horum auctoritate finitimi adducti, ut sunt Gallorum subita et repentina consilia, Trebium Terrasidiumque retinent (3,8) - Illi alias eruptione temptata, alias cuniculis ad aggerem vineasque actis ….legatos ad Crassum mittunt, seque in deditionem ut recipiat petunt. (3,21) - Reliqui, qui domi manserunt, se atque illos alunt. Hi rursus invicem anno post in armis sunt, illi domi remanent. (4,1) - Hic cum fratri intercluso ab hostibus auxilium ferret, illum ex periculo eripuit, ipse equo vulnerato deiectus, quoad potuit, fortissime restitit (4,12) - Illos retineri iussit, ipse omnes copias castris eduxit (4,13) - Hunc illi e navi egressum, cum ad eos oratoris modo Caesaris mandata deferret, comprehenderant atque in vincula coniecerant. (4,27) - Ille omnibus primo precibus petere contendit ut in Gallia relinqueretur, partim quod insuetus navigandi mare timeret, partim quod religionibus impediri sese diceret. (5,6) - Ille autem revocatus resistere ac se manu defendere suorumque fidem implorare coepit, saepe clamitans liberum se liberaeque esse civitatis. Illi, ut erat imperatum, circumsistunt hominem atque interficiunt. (5,7) - Huius est longitudo lateris, ut fert illorum opinio, septingentorum milium. (5,13) - Illi imperata celeriter fecerunt, obsides ad numerum frumentumque miserunt. (5,20) - Hae (glandes) celeriter ignem comprehenderunt et venti magnitudine in omnem castrorum locum distulerunt (5,43) - Haec (tragula) ad turrim adhaesit neque a nostris biduo animadversa, tertio die a milite conspicitur, dempta ad Ciceronem defertur (5,48) - Harum tamen omnium legionum hiberna milibus passum centum continebantur (5,24) - his conlocatis et coagmentatis alius insuper ordo additur, ut idem illud intervallum servetur (7,24) - His erat inter se de principatu contentio et in illa magistratuum controversia alter pro Convictolitavi, alter pro Coto summis opibus pugnaverat. (7,39) - Animi est ista mollitia, non virtus: paulisper inopiam ferre non posse … si illorum nuntiis confirmari non potestis omni aditu praesaepto, his utimini testibus (7,77) - Utrisque ad animum occurrit unum esse illud tempus, quo maxime contendi conveniat (7,85) -

b)En. Hoc regnum dea gentibus esse, /si …fata sinant, iam tum tenditque fouetque. (1,16) - Illum exspirantem transfixo pectore flammas / turbine corripuit scopuloque infixit acuto (1,44) - Sed pater omnipotens speluncis abdidit (ventos) atris, hoc metuens (1,60) - Haec ubi dicta (sunt), cavum conversa cuspide montem, impulit in latus (1,81) - Maturate fugam regique haec dicite vestro:" Non illi (Aeolo) imperium pelagi saevumque tridentem\ sed mihi sorte datum. Tenet ille immania saxa,\ vestras, Eure, domos; illa se iactet in aula \ Aeolus et clauso ventorum carcere regnet (1,137) - Hic (est) pietatis honos? (1,253) - Hunc (Aeneam) tu olim caelo spoliis Orientis onustum\ accipies secura, (Cytherea); vocabitur hic quoque votis (1,289) - Hoc in luco nova res oblata timorem\ leniit (1,450) - Hoc equidem occasum Troiae tristisque ruinas\ solabar, fatis contraria fata rependens (1,238) - His (Romanis) ego nec metas rerum, nec tempora pono,\ imperium sine fine dedi (1,278) - Hunc laetum Tyriisque diem Troiaque profectis \ esse velis (fa’), nostrosque huius (diei) meminisse minores (che i figli si ricordino) - Tempore iam ex illo casus mihi cognitus (est) urbis\ Troianae nomenque tuum regesque Pelasgi (1,623) - 'Non tali auxilio nec defensoribus istis / tempus eget; non, si ipse meus nunc adforet Hector (2,521) - 'Ergo age, care pater, cervici imponere nostrae; ipse subibo umeris nec me labor iste gravabit (2,707) - Ast illae diversa metu per litora passim /diffugiunt, silvasque et sicubi concava furtim / saxa petunt (5,674) - Sancta ad vos anima atque istius inscia culpae / descendam magnorum haud umquam indignus avorum.' (12,648) -

c) Fedro. Haec propter illos scripta est homines fabula/qui fictis causis innocentes opprimunt.(1,1) - Pater deorum risit atque illis dedit/ parvum tigillum ..Hoc mersum limo cum iaceret diutius,/ forte una tacite profert e stagno caput,/ et explorato rege cunctas evocat./ Illae timore posito certatim adnatant,/ lignumque supra turba petulans insilit. (1,2) - 'Contentus nostris si fuisses sedibus/ et quod Natura dederat voluisses pati,/ nec illam expertus esses contumeliam/ nec hanc repulsam tua sentiret calamitas'. (1,3) -Testatur haec fabella propositum meum… Hi cum cepissent cervum vasti corporis,/ sic est locutus partibus factis leo(1,5) - Hoc illis dictum est quibus honorem et gloriam/ Fortuna tribuit, sensum communem abstulit. (1,7) -Tum moriens edidisse vocem hanc dicitur (1,12) -Rex advocata contione haec edidit (1,14) - Namque ista subita me iubet benignitas/ vigilare, facias ne mea culpa lucrum'. (1,23) - Illi negarunt. Rursus intendit cutem/ maiore nisu, et simili quaesivit modo, / quis maior esset. Illi dixerunt 'bovem'.(1,24) - Huic rostrum inserens/ satiatur ipsa et torquet convivam fame (1,26) - Illae credentes tradunt sese milvo.(1,31) - Hunc quoque timore postquam complevit locum,/ dolosa tuto condidit sese cavo (2,4) - Venit ecce dives et potens; huic similiter/ impinge lapidem, et dignum accipies praemium." (3,5) - Respondit illa: "Verbis non moveor tuis;/ sed istum timeo sella qui (che) prima sedens/ cursum flagello temperat lento meum, (3,6) - Hunc telis eques/ postquam interfecit, sic locutus traditur (4,4) - Harum autem matrem fecit heredem senex/ sub condicione, totam ut fortunam tribus/ aequaliter distribuat, sed tali modo (4,5) - Hac re videre nostra mala non possumus;/ alii simul delinquunt, censores sumus.(4,10) - "Hic est Menander scriptor." Mutatus statim /"Homo" inquit "fieri non potest formosior." (5,1) - "Vellem istis verbis saltem adiuvisses modo;/constantior fuissem vera existimans. (5,2) - Hic, e conspectu cum patris recesserat,/ verberibus servos afficiebat plurimis /et exercebat fervidam adulescentiam./ Aesopus ergo narrat hoc breviter seni (App.12) - Ille: "Ne istud dixeris;/multo fuere uires maiores meae." (App.13) -

Torna