Le
desinenze personali
Le desinenze personali designano inequivocabilmente le tre persone ed
il numero (singolare, plurale ).
Possiamo evidenziare in una tabella le desinenze personali: le attive
sono uguali per tutti i tempi dei modi finiti (eccetto il perfetto indicativo
e l’imperativo), le passive e deponenti sono uguali per i tempi
derivati dal tema del presente.
PERSONA
|
DESINENZE ATTIVE
|
DESINENZE PASSIVE
e DEPONENTI
|
Singolare
|
1.a
|
- o, - m
|
- or, - r
|
2.a
|
- s
|
- ris ( - re)
|
3.a
|
- t
|
- tur
|
Plurale
|
1.a
|
- mus
|
- mur
|
2.a
|
- tis
|
- mini
|
3.a
|
- nt
|
- ntur
|
Prima e seconda
coniugazione: indicativo presente attivo, passivo e deponente.
|
NB. 1. Il
tema del presente è sempre dato dal paradigma.
2. La coniugazione del presente si ottiene disponendo i seguenti elementi
: |
TEMA PRESENTE +
VOC. TEM. + DES. PERS.
ESEMPIO:
I
CON.
|
ATT.
|
spect
|
a
|
t
|
Egli osserva
|
PASS.
|
spect
|
a
|
tur
|
Egli è
osservato
|
DEP.
|
con
|
a
|
tur
|
Egli tenta
|
II
CON.
|
ATT.
|
hab
|
e
|
t
|
Egli ha
|
PASS.
|
hab
|
e
|
tur
|
Egli è
avuto
|
DEP.
|
ver
|
e
|
tur
|
Egli teme
|
Torna
1. Indicativo presente della I coniugazione
MODELLO DELL'INDICATIVO PRESENTE ATTIVO, PASSIVO, DEPONENTE
A) PRIMA CONIUGAZIONE
PERS.
|
ATTIVO
|
PASSIVO
|
DEPONENTE
|
Sing.
|
1
|
spect
|
o
|
Io osservo
|
spect
|
or
|
Io sono osservato
|
con
|
or
|
Io tento
|
2
|
spect
|
as
|
Tu osservi
|
spect
|
aris
|
Tu sei …
|
con
|
aris
|
Tu tenti
|
3
|
spect
|
at
|
Egli osserva
|
spect
|
atur
|
Egli è
…
|
con
|
atur
|
Egli tenta
|
Plur.
|
1
|
spect
|
amus
|
Noi osserviamo
|
spect
|
amur
|
Noi siamo …
|
con
|
amur
|
Noi tentiamo
|
2
|
spect
|
atis
|
Voi osservate
|
spect
|
amini
|
Voi siete….
|
con
|
amini
|
Voi tentate
|
3
|
spect
|
ant
|
Essi osservano
|
spect
|
antur
|
Essi sono…
|
con
|
antur
|
Essi tentano
|
PROVE
DI NAVIGAZIONE.(
Ricapitolazione)
(NB. Prerequisiti:
uso del dizionario per la ricerca dei nomi; indicativo ed infinito presente)
Cerca nel testo d'Autore e con l'aiuto della comprensione italiana
individua il senso della frase (i verbi sono in crassetto;
le parole sottolineate sono sul dizionario)
a) BG. I.
appellantur - commeant - important - spectant - sectamini - pugnatur
- conamini - datur - moratur - trepidatur.
II. Orgetorix
…filiam suam in matrimonium dat (1,3) - (Magistratus) creatur
annuus (1,16) - *Neque (Haedui) dubitare debe(nt)
(1,17) - (Pagus)
Verbigenus appellatur (1,27) - (Caesar) paucos dies
…moratur (1,39) - *Liber(a) debe(t) esse Galli(a)
(1,45) - (Vicus) appellatur Octodurus (3,1) - Flumen…appellatur
Tamesis (5,11) - Insula…appellatur Mona (5,13)
- Tandem superat sententia Sabini (5, 31) - Ille
cum Cotta communicat … Lucius Cotta legatus vulneratur
(5,36) - Ille (epistulam)… recitat (5,48) - Tum Caesar…celeriter
hostes in fugam dat (5,51) - (Caesar) milites consolatur
et confirmat (5,53) - Libenter Caesar dat veniam
(6,4) - (Sextius) aegre… servatur (6,38) - (Caesar)
… praedam militibus donat (7,11) - Datur venia (7,15)
- Conclamat omnis multitudo et suo more armis concrepat
(7,11) - Caesar legionem unam.. (silvis…occultat (7,45)
- Accelerat Caesar (7,87) - Convictolitavis communicat
hortaturque (7,37) -
b) Eneide.
I. concilias
- das - miratur - optatis - foedant - circumvolat - damus - erramus -
paratis - evocat - instaurant - precor - statis - fluctuat.
II. Tu
concilias, tu das accumbere (1,78) - (Aeneas)
miratur (1,456) - Vos Hesperiam magnam… optatis (1,569)
- Harpyae…omnia foedant (2,225) - Turba (Harpyarum) circumvolat
(2,231) - Vitam damus (2,145) - Erramus in undis (3,200)
- Bellum paratis? (3,248) - Animas ille (Mercurius) evocat
(4,242) - Certatim instaurant epulas (7,146) - Vos,
o Calliope, precor (9,525) - Quid statis? (12,425) - Nunc,
nunc fluctuat ira intus (12,526)
c) Fedro.
I. occupat
- testatur - adtestatur - turbat - laudat - dubitatis - laboras - satiatur
- creatis - laxaris - erras - laetor - cogitas - moror - perlustro - immolatur
- praegusto
II. Arcem
tyrannus occupat Pisistratus (1,2) - Testatur…
fabella propositum meum (1,5) - Hoc adtestatur brevis
Aesopi fabella (1,10) - Asinus turbat bestias (1,11)
- (Cervus) laudat cornua (1,12) - Non dubitatis credere
(1,14) - Nunc laboras (1,22) - Satiatur ipsa (1,26) - Regem
me creatis (1,31) - Si laxaris, eris utilis
(3,14) - " Stulte,…erras" (3,15) - "Laetor" (4,4) - Quid
iudicare cogitas? (4,22) - Moror inter aras, templa perlustro
deum, ubi immolatur, exta praegusto (4,25) -
Torna
2. Indicativo
presente della II coniugazione
MODELLO DELL'INDICATIVO PRESENTE ATTIVO, PASSIVO, DEPONENTE
A) SECONDA CONIUGAZIONE
PERS.
|
ATTIVO
|
PASSIVO
|
DEPONENTE
|
Sing
|
1
|
hab
|
eo
|
Io ho
|
hab
|
eor
|
Io sono avuto
|
ver
|
eor
|
Io temo
|
2
|
hab
|
es
|
Tu hai
|
hab
|
eris
|
Tu sei…
|
ver
|
eris
|
tu temi
|
3
|
hab
|
et
|
Egli ha
|
hab
|
etur
|
Egli è
…
|
ver
|
etur
|
Egli teme
|
Plur.
|
1
|
hab
|
emus
|
Noi abbiamo
|
hab
|
emur
|
Noi siamo…
|
ver
|
emur
|
Noi temiamo
|
2
|
hab
|
etis
|
Voi avete
|
hab
|
emini
|
Voi siete…
|
ver
|
emini
|
Voi temete
|
3
|
hab
|
ent
|
Essi hanno
|
hab
|
entur
|
Essi sono….
|
ver
|
entur
|
Essi temono
|
Torna
3
Indicativo presente della III coniugazione
MODELLO DELL'INDICATIVO PRESENTE ATTIVO, PASSIVO, DEPONENTE
A) TERZA CONIUGAZIONE
PERS.
|
ATTIVO
|
PASSIVO
|
DEPONENTE
|
Sing
|
1
|
vinc
|
o
|
vinco
|
vinc
|
or
|
Sono vinto
|
sequ
|
or
|
seguo
|
2
|
vinc
|
is
|
vinci
|
vinc
|
eris
|
Sei vinto
|
sequ
|
eris
|
segui
|
3
|
vinc
|
it
|
vince
|
vinc
|
itur
|
È vinto
|
sequ
|
itur
|
segue
|
Plur.
|
1
|
vinc
|
imus
|
vinciamo
|
vinc
|
imur
|
Siamo vinti
|
sequ
|
imur
|
seguiamo
|
2
|
vinc
|
itis
|
vincete
|
vinc
|
imini
|
Siete vinti
|
sequ
|
imini
|
seguite
|
3
|
vinc
|
unt
|
vincono
|
vinc
|
untur
|
Sono vinti
|
sequ
|
untur
|
seguono
|
*
Verbi in –io della terza coniugazione.
NB. La coniugazione del presente ha solo la presenza della -i-
nel tema verbale del presente.
Si differenzia quindi moltissimo nella prnuncia.
PERS.
|
ATTIVO
|
PASSIVO
|
DEPONENTE
|
Sing
|
1
|
cap
|
io
|
prendo
|
cap
|
ior
|
Sono preso
|
pat
|
ior
|
sopporto
|
2
|
cap
|
is
|
prendi
|
cap
|
eris
|
Sei preso
|
pat
|
eris
|
sopporti
|
3
|
cap
|
it
|
prende
|
cap
|
itur
|
È preso
|
pat
|
itur
|
sopporta
|
Plur.
|
1
|
cap
|
imus
|
prendiamo
|
cap
|
imur
|
Siamo presi
|
pat
|
imur
|
sopportiamo
|
2
|
cap
|
itis
|
prendete
|
cap
|
imini
|
Siete presi
|
pat
|
imini
|
sopportate
|
3
|
cap
|
iunt
|
prendono
|
cap
|
iuntur
|
Sono presi
|
pat
|
iuntur
|
sopportano
|
Torna
4.
Indicativo presente della IV coniugazione
MODELLO DELL'INDICATIVO PRESENTE ATTIVO, PASSIVO, DEPONENTE
A) QUARTA CONIUGAZIONE
PERS.
|
ATTIVO
|
PASSIVO
|
DEPONENTE
|
Sing
|
1
|
pun
|
io
|
punisco
|
pun
|
ior
|
Sono punito
|
pot
|
ior
|
conquisto
|
2
|
pun
|
is
|
punisci
|
pun
|
iris
|
Sei punito
|
pot
|
iris
|
conquisti
|
3
|
pun
|
it
|
punisce
|
pun
|
itur
|
È punito
|
pot
|
itur
|
conquista
|
Plur.
|
1
|
pun
|
imus
|
puniamo
|
pun
|
imur
|
Siamo puniti
|
pot
|
imur
|
conquistiamo
|
2
|
pun
|
itis
|
punite
|
pun
|
imini
|
Siete punito
|
pot
|
imini
|
conquistate
|
3
|
pun
|
iunt
|
puniscono
|
pun
|
iuntur
|
Sono puniti
|
pot
|
iuntur
|
conquistano
|
Torna
PROVE
DI NAVIGAZIONE
Analizza le seguenti forme verbali distinguendoli in verbi
attivi-passivi e deponenti :
a) BG. incolunt - dividit - contendunt - oriuntur - deligitur
- gerunt – uti - attingit - potiri - potitur - praecedunt – proficiscitur
– potiuntur – utimur - morior - sequimini - capit – vergit
Soluzione
b)
EN.:
cano, insequitur, accumbere, venit, patimini, labitur, sequuntur, gemit,
prodimur, disiungimur, fugit, complectitur
Soluzione
c)
Fedro.
Quereris – decurrit - opprimunt - queri - insilit - eripiunt - amittit-
adpetit - eripere - tangere - tollo - cluo - incipit
Soluzione
Scheda:
Per riconoscere la coniugazione: dal vocabolario
Con l'esercizio di consultazione del vocabolario hai già individuato
molti paradigmi verbali. Da essi hai potuto notare che l' infinito
presente è l'elemento essenziale che fa riconoscere
la coniugazione sia per i verbi attivi che per i verbi deponenti.
(NB. Osserva nella tabella gli elementi evidenziati.)
CON.
|
PRESENTE
|
PERFETTO
|
SUPINO
|
INFINITO
|
SIGNIFIC.
|
1.a pers.
|
2.a pers.
|
I ATT.
|
specto
|
- as
|
spectavi
|
spectatum
|
- are
|
guardare
|
I DEP.
|
conor
|
- aris
|
conatus sum
|
- -
|
- ari
|
tentare
|
II ATT.
|
habeo
|
- es
|
habui
|
habitum
|
- ere
|
avere
|
II DEP.
|
vereor
|
- eris
|
veritus sum
|
- - -
|
- eri
|
temere
|
III ATT.
|
lego
|
- is
|
legi
|
lectum
|
- ere
|
leggere
|
III DEP.
|
loquor
|
- eris
|
locutus sum
|
- -
|
loqui
|
parlare
|
III ATT.
|
capio
|
- is
|
cepi
|
captum
|
- ere
|
prendere
|
III DEP.
|
patior
|
- eris
|
passus sum
|
- -
|
pati
|
patire
|
IV ATT.
|
punio
|
- is
|
punivi
|
punitum
|
- ire
|
punire
|
IV DEP.
|
potior
|
- iris
|
potitus sum
|
- -
|
- iri
|
conquistare
|
Torna
|