Appunti
di sintassi : stato in luogo.
Lo stato in luogo
sia reale che figurato si esprime solitamente con in e l’ablativo.
Es.: Caecis erramus in undis, Erriamo tra le cieche onde (EN.3,200)
In Gallia,
non solum in omnibus civitatibus, atque in omnibus pagis
partibusque, sed paene etiam in omnibus domibus factiones sunt,
In Gallia non solo in tutte le città, in tutti i villaggi e località,
ma quasi in tutte le case ci sono fazioni(BG.6,11).
Particolarità:
|
1. coi nomi
di città e piccola isola (dove il capoluogo dà
il nome all’isola) abbiamo:
a) il genitivo locativo per i nomi singolari della I. e II.
declinazione; Es.: Romae dierum viginti supplicatio redditur,
A Roma si celebra un rendimento di grazie di venti giorni (BG.7,90) |
Non Cretae
iussit considere Apollo, Apollo non comandò di fermarsi a Creta
(EN.3,162)
b) l’ablativo
semplice per i nomi plurali e della III. declinazione: Es.: P.Sulpicium
Matiscone conlocat, Colloca P. Sulpicio a Matisco. (BG.7,90)
(Aeneas) Tyria
Karthagine nunc espectat, Enea nella tiria Cartagine perde tempo
(EN.4,224)
2. con i nomi
domus, casa e rus, campagna abbiamo l’antico
locativo :
domi, in casa, in patria; ruri, in campagna:
Eporedorix (erat) summae domi potentiae,
Poredorige era (uomo) di straordinaria potenza in patria (BG.3,39)
Domi si cenat, totis persto noctibus,
se cena in casa, vigilotutte le notti (Fedr. App.20)
NB. ad, apud,
presso indicano stato in luogo o vicinanza: Es.: (Pons) erat ad
Genavam, C’era un ponte a Ginevra(BG.I,7) Apud oppidum
morati (sunt), Si fermarono nei pressi della città (BG.2,7).
Saturnia (bellum)
ad Troiam gesserat, La saturnia (Giunone) aveva combattuto una
guerra presso Troia (En.I,24)
PROVA DI NAVIGAZIONE
a) BG.:Caesar Avarici complures dies (parecchi giorni) commoratus
(7.32) - Alesiae obsidebantur (7.77) - Q. Tullium Ciceronem et P. Sulpicium
Cavilloni et Matiscone in Haeduis …conlocat. Ipse Bibracte hiemare constituit.
…Romae dierum viginti supplicatio redditur.(7.90)
PROVA
DI NAVIGAZIONE di ricapitolazione
(Traduci
i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)
- BG. Gallia
est omnis divisa in partes tres (in tre parti): …unam incolunt
Belgae, aliam Aquitani, tertiam… Celtae, qui (che) nostra (lingua)
Galli appellantur. - Gallos ab Aquitanis ( ab+ abl., da+ compl. di
separazione) Garumna flumen, a Belgis Matrona et sequana dividit.
- Belgae…proximique sunt Germanis, qui (che) trans Rhenum incolunt,
quibuscum (contro i quali) continenter bellum gerunt.
- Helvetii quoque reliquos Gallos virtute (per il valore) praecedunt,
quod (perché) cum Germanis contendunt (1,1) - Undique
loci natura Helvetii continentur - Iur(a)…est inter Sequanos et Helvetios
- Rhen(us)…agrum Helvetium a Germanis dividit - Rhodan(us)…provinciam
nostram ab Helvetiis dividit (1,2) - Orgetorix deligitur (1,3) - Caesar
Gallorum animos confirm(at) (1,33) - Caesar… Numidas et Cretas sagittarios…
subsidio (in aiuto) oppidanis mittit (2,7) - Nam ut alacer et
promptus est animus, sic mollis mens est (3,19) -
Germani…saepe ex equis desiliunt ac pedibus (a piedi) proeliantur
(4,2) - (Caesar) certumque in locum convenire iubet…Pirustae legatos…mittunt
(5,1) - Caesar
resistere iubet, ipse ad naves (alle navi ) revertitur (5,11)-
In …locum copiae Britannorum conven(iunt) (5,11) - Q. Laberius Titurius
interficitur (5,16) - (Caesar) proficisci iubet ibique hiemare (5,25)
- Caesar… statim nuntium in Bellovacos ad Marcum Crassum…mittit (5,46)
- Indutiomarus nihilo minus (avv.) copias cogere,
exercere, a finitimis equos parare (incipit) (5,55) -
b) Eneide. - Ast ego (Iuno) incedo regina, Iovis ( di Giove)
et soror et coniunx (I,46) - Sedet Aeolus…mollitque animos et temperat
iras (1,56) - Apparent …/ arma virum tabulaeque et Troia gaza per undas
(I,118) -
Aeneadae Lybiae vertuntur ad oras (I,158)- Praecipue pius Aeneas nunc
gemit (I,220) - Adloquitur Venus (I,229) - Regina quietum / accipit in
Teucros animum mentemque (mente) benignam. (1,303) - (Regina Dido)
nec minus interea sociis ad litora (sulle spiagge) mittit /viginti
tauros (1,633) - Patescunt insidiae (2,309) - Arduus armatos… / fundit
equus victorque Sinon incendia miscet (2,328) - 'Iam iam nulla mora est;
sequor et qua (dove) ducitis adsum, / di patrii… cedo equidem ...,
nate.' (2, 701) - Negat Iuppiter (3,171) - Hic amor, haec (questa)
patria est (4,347) - Iam iam nec maxima Iuno /nec Saturnius…oculis pater
aspicit aequis (4,371) - Thracius albis / portat equus bicolor maculis
(5,565) - En quattuor arae / Neptuno; deus ipse faces (le fiamme)
animumque ministrat (5,639) - Stant terra… hastae passimque… / per campum
pascuntur equi (6,652) - Arruns…tacitus…certam quatit improbus hastam
(11,763) Spiritus intus alit (6,726) - Pugnatur comminus (7,553) - Stant
pavidae in muris matres (le madri) oculisque sequuntur / pulveream
nubem (nube) et … catervas (8,592) - Quatit ungula campum (8,596
- 11,875) - Interea…volitans (volando) pennata … / nuntia Fama
ruit (9,473) - Accipio agnoscoque deos (12,260) - Nulla viam Fortuna regit,
nihil (per nulla) auctor Apollo / subvenit, et saevus campis magis
ac magis horror /crebrescit (12,405) - Accidit (accadde) haec (questa)
fessis etiam fortuna Latinis (12, 593) - O Manes, (o Mani) este
boni, quoniam superis aversa voluntas (est) (12,647) -
c) Fedro.
Procax libertas civitatem
miscuit (sconvolse),/ frenumque solvit pristinum licentia ..(Ranae)
...certatim adnatant,/ lignumque supra turba petulans insilit. ..Furtim
igitur dant Mercurio mandata ad Iovem ( a Giove) (1,2) - Canis…lympharum
in speculo vid(e)t simulacrum suum (1,4) - Testatur haec (questa)
fabella propositum meum. …'Ego primam tollo … quia rex cluo (1,5) - Convicio
permotus (disturbato) quaerit Iuppiter/ causam querellae… tum stagni
incola/ 'Nunc' inquit (dice) '… unus exurit lacus (i laghi),/
cogitque miseras … emori. (1,6) - Qui (pron. sogg.) pretium meriti
ab improbis desiderat,/ bis peccat: primum quoniam indignos adiuvat,/
impune abire (andarsene via) deinde quia iam non potest (può).
ESERCIZIO DI ESPLORAZIONE-RICAPITOLAZIONE
Individua nei seguenti brani (La tempesta: EN.1,80-101; II. 81-123)
i seguenti elementi studiati:
a) le forme verbali dell' indicativo ed infinito presente attivo, passivo,
deponente;
b) i nomi della prima e seconda declinazione;
c) gli aggettivi della prima classe.
(Nell'esercitazione
al computer puoi evidenziare: a) rosso; b)
verde; c) blu:
vedi Soluzione
Unità4 )
Haec ubi dicta, cavum conversa cuspide montem 1.80
impulit in latus;
ac venti velut agmine facto,
qua data porta,
ruunt et terras turbine perflant.
incubuere mari
totumque a sedibus imis
una Eurusque
Notusque ruunt creberque procellis
Africus, et
vastos volvunt ad litora fluctus. 1.85
insequitur clamorque
virum stridorque rudentum;
eripiunt subito
nubes caelumque diemque
Teucrorum ex
oculis; ponto nox incubat atra;
intonuere poli
et crebris micat ignibus aether
praesentemque
viris intentant omnia mortem. 1.90
Extemplo Aeneae
solvuntur frigore membra;
ingemit et duplicis
tendens ad sidera palmas
talia voce refert:
'O terque quaterque beati,
quis ante ora
patrum Troiae sub moenibus altis
contigit oppetere.
o Danaum fortissime gentis 1.95
Tydide. Mene
Iliacis occumbere campis
non potuisse
tuaque animam hanc effundere dextra,
saevus ubi Aeacidae
telo iacet Hector, ubi ingens
Sarpedon, ubi
tot Simois correpta sub undis 1.100
scuta virum
galeasque et fortia corpora volvit.'
II) Talia iactanti
stridens Aquilone procella 1. 102
velum adversa
ferit, fluctusque ad sidera tollit.
Franguntur remi,
tum prora avertit et undis
dat latus, insequitur
cumulo praeruptus aquae mons. 1.105
Hi summo in
fluctu pendent; his unda dehiscens
terram inter
fluctus aperit, furit aestus harenis.
Tris Notus abreptas
in saxa latentia torquet
saxa vocant
Itali mediis quae in fluctibus Aras,
dorsum immane
mari summo, tris Eurus ab alto 1.110
in brevia et
Syrtis urget, miserabile visu,
inliditque vadis
atque aggere cingit harenae.
Unam, quae Lycios
fidumque vehebat Oronten,
ipsius ante
oculos ingens a vertice pontus
in puppim ferit:
excutitur pronusque magister 1.115
volvitur in
caput, ast illam ter fluctus ibidem
torquet agens
circum et rapidus vorat aequore uertex.
Apparent rari
nantes in gurgite vasto,
arma virum tabulaeque
et Troia gaza per undas.
Iam validam
Ilionei navem, iam fortis Achatae, 1.120
et qua vectus
Abas, et qua grandaeuus Aletes,
vicit hiems;
laxis laterum compagibus omnes
accipiunt inimicum
imbrem rimisque fatiscunt. 1. 123
Torna
3.Indicativo
presente della coniugazione anomala (
sum, eo, edo, fero, fio, volo, nolo, malo)
Alcuni verbi latini
hanno diverse irregolarità, (spesso riportate nei vocabolari!).
Eccone alcuni col loro paradigma:
eo, is, ivi (ii), itum, ire, andare; edo, edis, edi,
esum, edere, mangiare;
fero, fers, tuli, latum ferre, portare; fio, fis, factus
sum, fieri, divenire, accadere, esser fatto;
volo, vis, volui, velle, volere; nolo, non vis, nolui, nolle,
non volere; malo, mavis, malui, malle, preferire.
P.
|
Eo, vado
|
Edo, mangio
|
Fero, porto
|
Fio, divento
|
Volo, voglio
|
Nolo, non voglio
|
Malo, preferisco
|
1
|
Eo
|
Edo
|
Fero
|
Fio
|
Volo
|
Nolo
|
Malo
|
2
|
Is
|
Edis - es
|
Fers
|
Fis
|
Vis
|
Non vis
|
Mavis
|
3
|
It
|
Edit - est
|
Fert
|
Fit
|
Vult
|
Non vult
|
Mavult
|
1
|
Imus
|
Edimus
|
Ferimus
|
Fimus
|
Volumus
|
Nolumus
|
Malumus
|
2
|
Itis
|
Editis - estis
|
Fertis
|
Fitis
|
Vultis
|
Non vultis
|
Mavultis
|
3
|
Eunt
|
Edunt
|
ferunt
|
Fiunt
|
volunt
|
nolunt
|
malunt
|
Forma passiva
P.
|
Edo, mangio
|
Fero, porto
|
1
|
Edor
|
Feror
|
2
|
Ederis
|
Ferris
|
3
|
Editur, estur
|
Fertur
|
1
|
Edimur
|
Ferimur
|
2
|
Editimini
|
Ferimini
|
3
|
Eduntur
|
feruntur
|
Torna
Indicativo presente dei verbi difettivi.
Sono così chiamati perché incompleti. I più
usati sono: inquit, dice, disse; ait, dice, disse;
infit, incomincia a parlare.
PROVA
DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi
proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)
(Prerequisiti: a) tutti i nomi, aggettivi, pronomi dati dal
vocabolario; b) verbi: presente indicativo attivo, passivo, deponente
delle quattro coniugazioni e anomali; c) nomi della prima e seconda declinazione
; aggettivi della prima classe)
a) BG.
adeunt, ineunt, transeunt, subeunt, fit, effert, transfert, infert, differt,
deferuntur, differunt, vultis, volunt. - Id quod (ciò che)
volunt, credunt (III,18) - Neque enim temere adit quisquam (IV,20) - Vincite
(vincete), inquit, si ita vultis, Sabinus (V,30) - Fit protinus
fuga (VII,89)-
b) En. .: adfers, fertis, refers, praefert, defertur, circumfert,
differt, quo referor totiens?, it, abis, inferimus, subimus, itis, pereunt.
- Antenor it mare (I,246) - Ac (Venus) prior "Heus", inquit
(I,321) - Troilus, infelix puer, fertur, haeret resupinus (I,474) - Infelix
puer …fertur equis (1,475) - Illa pharetram fert umero … deas supereminet
(1,501) - Vultis et pariter considere? (I,572) - Fit sonitus (2,209) -
In flammas et in arma feror (2,337) - Vos celsis nunc primum a navibus
(dalle navi) itis?' (2.375) - Spumeus amnis…fertur in arva furens
cumulo camposque per omnis (tutti) / cum stabulis armenta trahit.
(2,504) - Volunt pacisci (5,230) - It clamor caelo primusque accurrit
Acestes (5,451) - Udo sub robore vivit \ stuppa vomens tardum fumum, lentusque
carinas \ est vapor et toto descendit corpore pestis, (5.681)-
Iam subeunt Triviae lucos atque aurea tecta. (6,13) - Itur in antiquam
silvam, stabula alta ferarum; (6,179) - Huc te adfers (8,477) - Huc fertis
arma (armi)? (8, 114) -" Puer, sic itur ad astra" (9.641) - It
caelo clamorque virum clangorque tubarum. (11,193) - Imus in adversos
- quid (perché) cessas? (11,389) -
c) Fedro. 'Heus', inquit 'linguam vis meam praecludere(1.24) -
"Quam tarde es" inquit "non uis citius progredi? (3.6) - Adfertur ultro
panis; de mensa sua/ dat ossa dominus; frusta iactat familia (3.7) - Qui
fert malis auxilium, post tempus dolet.(4,20) - Sed iam ad fabellam talis
exempli feror.(5, prol.) -
Torna
|