ITER OCTAVUM


Il perfetto

Indicativo perfetto attivo.
Il tema del perfetto è dichiarato dal paradigma e registrato in ogni vocabolario.

La desinenza della prima persona singolare è - i. Le altre desinenze personali, come puoi notare dai modelli, sono uguali per tutte le coniugazioni.

Il perfetto latino corrisponde in italiano al passato remoto, al passato prossimo ed al trapassato remoto (pochissimo usato).
Paradigmi:

CON.

PRESENTE

PERFETTO

SUPINO

INF. PRES.

TRADUZ.

SUM

sum

- es

fui

--

esse

Io fui, sono stato, fui stato

I

specto

- as

spectavi

spectatum

spectare

Io osservai, ho osservato, ebbi osservato

II

habeo

- es

habui

habitum

habere

Io ebbi, ho avuto, ebbi avuto

III

vinco

- is

vici

victum

vincere

Io vinsi, ho vinto, ebbi vinto

IV

punio

- is

punivi

punitum

punire

Io punii, ho punito, ebbi punito


Pers.

Tema

Terminazioni

S.

1

fu

- i

2

fu

- isti

3

fu

- it

Pl.

1

fu

- - mus

2

fu

- istis

3

fu

- e runt ( - e re)


Pers.

I CON.

II CON.

III CON.

IV CON.

S.

1

spectav

- i

hab

- i

vic

- i

puniv

- i

2

spectav

- isti

hab

- isti

vic

- isti

puniv

- isti

3

spectav

- it

hab

- it

vic

- it

puniv

- it

Pl.

1

spectav

- mus

hab

- mus

vic

- mus

puniv

- mus

2

spectav

- istis

hab

- istis

vic

- istis

puniv

- istis

3

spectav

- e runt (-ere)

hab

- e runt (-ere)

vic

- e runt (-ere)

puniv

- e runt (-ere)

Torna

Particolarità

1. Per la terza plurale si trova anche la desinenza - ere ( es.: fuere, spectavere, habuere, ecc.).

2. A volte si trovano forme sincopate, dove cioè è caduta una lettera o una sillaba.

Ad es.:amavisti = ama-sti, audiverunt = audi-erunt, consueverunt=consu-erunt.
3. In poesia derexisti = direx-ti (da dirigo, En.6.57)
4. I verbi cosidetti anomali hanno il perfetto regolare.

PROVE DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)


a) BG.: - …petistis, praestitistis… Caesar in Galliam contendit et ad Genavam pervenit.(I,7) - .Alteri ad impedimenta et (ad) carros suos se ( si, pron. pers.) contulerunt (I,26) - 3.Caesar ad Lingonas (Lingoni) litteras nuntiosque misit (I,26) - Helvetii ( frumenti) inopia adducti (costretti) legatos ad eum miserunt (I,27) - Eo (avv.) Caesar pervenit ( et ) arma, servos poposcit (I,27) Caesar praesidium castris reliquit (et) alarios pro castris constituit ( I, 51) - Tum demum necessario Germani suas copias castris eduxerunt generatimque constituerunt paribus intervallis Marcomanos, Sedusios, Suebos (I,51) - Ita nostri acriter in hostes impetum fecerunt (I,52) - Reliquos nostri interfecerunt (I,53) - Caesar in hiberna in Sequanos exercitum deduxit; hibernis Labienum praeposuit (I,54) - Reliqui sese fugae mandarunt (I,12) - Sotiates, nostros disiectos adorti, proelium renovarunt (3.20) - Caesar … de causis, quas (che) commemoravi, Rhenum transire decreverat.

(4.17) - Civitas (Treverorum) longe plurimum totius Galliae equitatu valet magnasque habet copias peditum Rhenumque, ut supra demonstravimus, tangit. (5.3) - 'Habetis' inquit 'milites, quam (quella che) petistis facultatem; hostem impedito atque iniquo loco tenetis: praestate … nobis ( a noi) ducibus virtutem, quam (che) saepe numero imperatori praestitistis (6.8) - Druides a bello abesse consuerunt (6.16)

b) Eneide (Libro I): Urbs antiqua fuit, Tyrii tenuere coloni, Karthago (12) - Sic cunctus pelagi cecidit fragor (154) - Scintillam excudit Achatesatque arida circum nutrimenta dedit rapuitque flammam (174) - (Aeneas ) constitit, sagittas corripuit (188) - Antenor urbem Patavi sedesque Teucrorum armaque fixit Troia (troiane)(247) - Ille (Giove) oscula libavit natae (della figlia Venere)(256) - Impius (Pygmalion) factum celavit (351) - (Venere) dixit et refulsit, ambrosiaeque comae divinum odorem spiravere et vera patuit dea (402) - (Essi) corripuere viam interea (418) - Regina ad templum forma (abl.) pulcherrima Dido(la bellissima Didone) incessit (498)- NB. Fulsere ignes, ulularunt nymphae (4,167). - 'Phoebe, grauis Troiae semper miserate labores, /Dardana qui Paridis derexti tela manusque / corpus in Aeacidae (6.57)

c) Fedro: 'Ranae, vagantes liberis paludibus,/ clamore magno regem petiere ab Iove,/ …."Quia noluistis vestrum ferre" inquit "bonum,/ malum perferte". ( 1,2) - Vacca et capella et patiens ovis iniuriae /socii fuere cum leone in saltibus.(1,5) - Clamorem ranae sustulere ad sidera.(1,6) - 'O canis, merito iaces,/ qui ( tu che) concupisti subito regales opes (1,27) - 'Non multum egisti et opera nequiquam perit (2,5) - 'Opimam sane praedam rapuisti unguibus (2,6) -

Torna

 

Indicativo perfetto passivo e deponente.


Il perfetto passivo è perifrastico, cioè formato dal participio perfetto unito al presente del verbo sum.
Es. spectatus sum, sono stato osservato; victus es, sei stato vinto.
Il
participio perfetto è un aggettivo verbale della prima classe derivato dal supino.
Si ottiene aggiungendo le desinenze degli aggettivi della prima classe al tema del supino.

Ha significato di azione compiuta, " perfetta".

NB. E’ ovvio che come aggettivo concorda in genere, numero e caso col sostantivo cui è riferito.

Può essere :

A) passivo e si traduce col participio passato o una proposizione relativa:

CON.

SUPINO

PARTICIPIO PERFETTO

TRADUZIONE

I

spectat - um

spectat -us, -a, - um,

osservato, che è stato osservato

II

habit - um

habit - us, -a, - um

avuto, che è stato ottenuto

III

vict - um

vict - us, -a, - um

vinto, che è stato vinto

IV

punit - um

punit - us, - a, - um

punito, che è stato punito


B) deponente (ed ha valore attivo): si traduce col gerundio composto o una proposizione relativa:

CON.

PARTICIPIO PERFETTO

TRADUZIONE

I

hortat-us, -a, -um

avendo esortato, che ha esortato

II

verit-us, -a, -um

avendo temuto, che ha temuto

III

secut-us, -a, -um

avendo seguito, che ha seguito

IV

largit-us, -a, -um

che ha donato, avendo donato

NB: Una volta riconosciuto il participio, si consiglia anzitutto di tradurlo letteralmente in forma implicita (participio italiano), poi renderlo in forma esplicita (con proposizione relativa). La sensibilità del traduttore permetterà una resa ottimale del participio latino, forma verbale quanto mai concisa e nello stesso tempo versatile.

 

a) indicativo perfetto passivo

Pers.

I CON.

II CON.

III CON.

IV CON.

S.

1

spectatus, a, um sum

habitus, a, um sum

victus, a, um sum

punitus, a, um sum

2

spectatus, a, um es

habitus, a, um es

victus, a, um es

punitus, a, um es

3

spectatus, a, um est

habitus, a, um est

victus, a, um est

punitus, a, um est

P.

1

spectati, ae, a sumus

habiti, ae, a sumus

victi, ae, a sumus

puniti, ae, a sumus

2

spectati, ae, a estis

habiti, ae, a estis

victi, ae, a estis

puniti, ae, a estis

3

spectati, ae, a sunt

habiti, ae, a sunt

victi, ae, a sunt

puniti, ae, a sunt



b) indicativo perfetto deponente.

Pers.

I CON.

II CON.

III CON.

IV CON.

S.

1

hortatus, a, um sum

veritus, a, um sum

locutus, a, um sum

largitus, a, um sum

2

hortatus, a, um es

veritus, a, um es

locutus, a, um es

largitus, a, um es

3

hortatus, a, um est

veritus, a, um est

locutus, a, um est

largitus, a, um est

P.

1

hortati, ae, a sumus

veriti, ae, a sumus

locuti, ae, a sumu s

largiti, ae, a sumus

2

hortati, ae, a estis

veriti, ae, a estis

locuti, ae, a estis

largiti, ae, a estis

3

hortati, ae, a sunt

veriti, ae, a sunt

locuti, ae, a sunt

largiti, ae, a sunt

 

Osservazioni

Ricorda che la forma latina "spectatus sum" corrisponde all’italiano "fui osservato, sono stato osservato, fui stato osservato". La forma italiana invece "sono osservato" corrisponde al presente passivo latino "spector". Non bisogna farsi ingannare da una falsa …analogia.

Torna

Indicativo perfetto impersonale

Spesso, come per gli altri tempi, si possono trovare forme impersonali. Es.: Pugnatum est, si combattè (BG. I,50). Ventum est, si giunse (En.10.710)

PROVE DI NAVIGAZIONE

(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)


a) BG. : - Ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus est (I, 26) - In castris Helvetiorum tabulae repertae sunt litteris Graecis confectae et ad Caesarem relatae (I,29) - Orgetorix mortuus est (I,4)- Acriter utrimque usque ad vesperum pugnatum est (I,50) - Ita proelium restitutum est atque hostes terga verterunt (I,53).- Caesar non solum publicas, sed etiam privatas iniurias ultus est (I,12) - Mirum in modum conversae sunt omnium mentes summaque alacritas et cupiditas belli gerendi iniecta est (I,41) - Alacritas studiumque pugnandi iniectum est (I,46) - Conloquendi Caesari causa visa non est (I,47) - Duae fuerunt Ariovisti uxores: utraque in ea fuga periit (I, 53) - Proelio diu atque acriter pugnatum est (I,10) - Acriter utrimque usque ad vesperum pugnatum est (I,50) - Gallia sub septemtrionibus , ut ante dictum est, posita est (I,16) - Ubi eo (avv.) ventum est, Caesar initio orationis sua senatusque in eum ( verso di lui) beneficia commemoravit (I,43) - Aegre eo die (in quel giorno) sustentatum est (2,6) - Postea ex capivis cognitum est (2,17) - Ex proximis catellis eo (avv.) concursum est (2,33) - Post diem quartum, est in Britanniam ventum (4, 28) - De Caesaris legionumque adventu cognitum est (5,3) - 10. Accessum est ad Britanniam (5,8).

b) En.: Non (Aeolo) imperium pelagi datum (est) (1.138) - Sic placitum (est) (1.283) - At pius Aeneas, ut primum lux alma data est, locos explorare novos constituit (1.306..309) - Venus sic interfata est (386) - Sic Venus, et Veneris contra sic filius orsus est (1.325) - Ille (Aeneas), ubi matrem agnovit, secutus est (1.405). - Postquam arma dei ad Volcania ventum est, / mortalis mucro glacies ceu futtilis ictu / dissiluit, fulva resplendent fragmina harena (12.739)

b) En.: Ac velut ille actus aper, postquam inter retia (le reti) ventum est, substitit infremuitque (X,707) - Toto certatum est corpore (XI,313) - Arma dei ad Volcania ventum est (XII,739
c) Fedro: Nam nil amisi, nec sum laesus vulnere'.(1,7) - Tandem persuasa est iureiurando gruis (1,8) - Timore mortis ille tum confessus est (1,14) - Itaque, aurum dum custodit oblitus cibi,/ fame est consumptus ( 1,27) - - "Fatorum arbitrio partes sunt vobis datae; (3,19) - Profecti sunt legati non celeri pede;/ dum naribus scrutantur escam in stercore,/ citati non respondent. (4,19) - Nunquam sum factus satur,/ et super infelix saevum patior dominium (App. 21)