ITER
OCTAVUM
Il perfetto
Indicativo perfetto attivo.
Il tema del perfetto è dichiarato dal paradigma
e registrato in ogni vocabolario.
La desinenza della
prima persona singolare è - i. Le altre desinenze personali,
come puoi notare dai modelli, sono uguali per tutte le coniugazioni.
Il perfetto latino
corrisponde in italiano al passato remoto, al passato prossimo
ed al trapassato remoto (pochissimo usato).
Paradigmi:
CON.
|
PRESENTE
|
PERFETTO
|
SUPINO
|
INF. PRES.
|
TRADUZ.
|
SUM
|
sum
|
- es
|
fui
|
--
|
esse
|
Io fui, sono
stato, fui stato
|
I
|
specto
|
- as
|
spectavi
|
spectatum
|
spectare
|
Io osservai,
ho osservato, ebbi osservato
|
II
|
habeo
|
- es
|
habui
|
habitum
|
habere
|
Io ebbi, ho
avuto, ebbi avuto
|
III
|
vinco
|
- is
|
vici
|
victum
|
vincere
|
Io vinsi, ho
vinto, ebbi vinto
|
IV
|
punio
|
- is
|
punivi
|
punitum
|
punire
|
Io punii, ho
punito, ebbi punito
|
Pers.
|
Tema
|
Terminazioni
|
S.
|
1
|
fu
|
- i
|
2
|
fu
|
- isti
|
3
|
fu
|
- it
|
Pl.
|
1
|
fu
|
- - mus
|
2
|
fu
|
- istis
|
3
|
fu
|
- e runt
( - e re)
|
Pers.
|
I CON.
|
II CON.
|
III CON.
|
IV CON.
|
S.
|
1
|
spectav
|
- i
|
hab
|
- i
|
vic
|
- i
|
puniv
|
- i
|
2
|
spectav
|
- isti
|
hab
|
- isti
|
vic
|
- isti
|
puniv
|
- isti
|
3
|
spectav
|
- it
|
hab
|
- it
|
vic
|
- it
|
puniv
|
- it
|
Pl.
|
1
|
spectav
|
- mus
|
hab
|
- mus
|
vic
|
- mus
|
puniv
|
- mus
|
2
|
spectav
|
- istis
|
hab
|
- istis
|
vic
|
- istis
|
puniv
|
- istis
|
3
|
spectav
|
- e runt
(-ere)
|
hab
|
- e runt
(-ere)
|
vic
|
- e runt
(-ere)
|
puniv
|
- e runt
(-ere)
|
Torna
Particolarità
1. Per la terza plurale
si trova anche la desinenza - ere ( es.: fuere, spectavere, habuere,
ecc.).
2.
A volte si trovano forme sincopate, dove cioè è caduta
una lettera o una sillaba.
Ad es.:amavisti
= ama-sti, audiverunt = audi-erunt, consueverunt=consu-erunt.
3. In poesia derexisti = direx-ti (da dirigo,
En.6.57)
4. I verbi cosidetti anomali hanno il perfetto regolare.
PROVE DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi proposti, confrontando in seguito la comprensione
italiana)
a) BG.: - …petistis, praestitistis… Caesar in Galliam contendit
et ad Genavam pervenit.(I,7) - .Alteri ad impedimenta et (ad) carros suos
se ( si, pron. pers.) contulerunt (I,26) - 3.Caesar ad Lingonas
(Lingoni) litteras nuntiosque misit (I,26) - Helvetii ( frumenti)
inopia adducti (costretti) legatos ad eum miserunt (I,27) - Eo
(avv.) Caesar pervenit ( et ) arma, servos poposcit (I,27) Caesar praesidium
castris reliquit (et) alarios pro castris constituit ( I, 51) - Tum demum
necessario Germani suas copias castris eduxerunt generatimque constituerunt
paribus intervallis Marcomanos, Sedusios, Suebos (I,51) - Ita nostri acriter
in hostes impetum fecerunt (I,52) - Reliquos nostri interfecerunt (I,53)
- Caesar in hiberna in Sequanos exercitum deduxit; hibernis Labienum praeposuit
(I,54) - Reliqui sese fugae mandarunt (I,12) - Sotiates, nostros disiectos
adorti, proelium renovarunt (3.20) - Caesar … de causis, quas (che)
commemoravi, Rhenum transire decreverat.
(4.17) - Civitas
(Treverorum) longe plurimum totius Galliae equitatu valet magnasque habet
copias peditum Rhenumque, ut supra demonstravimus, tangit. (5.3) - 'Habetis'
inquit 'milites, quam (quella che) petistis facultatem; hostem
impedito atque iniquo loco tenetis: praestate … nobis ( a noi)
ducibus virtutem, quam (che) saepe numero imperatori praestitistis
(6.8) - Druides a bello abesse consuerunt (6.16)
b) Eneide (Libro
I): Urbs antiqua fuit, Tyrii tenuere coloni, Karthago (12) - Sic cunctus
pelagi cecidit fragor (154) - Scintillam excudit Achatesatque arida circum
nutrimenta dedit rapuitque flammam (174) - (Aeneas ) constitit, sagittas
corripuit (188) - Antenor urbem Patavi sedesque Teucrorum armaque fixit
Troia (troiane)(247) - Ille (Giove) oscula libavit natae
(della figlia Venere)(256) - Impius (Pygmalion) factum celavit
(351) - (Venere) dixit et refulsit, ambrosiaeque comae divinum
odorem spiravere et vera patuit dea (402) - (Essi) corripuere viam
interea (418) - Regina ad templum forma (abl.) pulcherrima Dido(la
bellissima Didone) incessit (498)- NB. Fulsere ignes, ulularunt nymphae
(4,167). - 'Phoebe, grauis Troiae semper miserate labores, /Dardana qui
Paridis derexti tela manusque / corpus in Aeacidae (6.57)
c) Fedro:
'Ranae, vagantes liberis paludibus,/ clamore magno regem petiere ab
Iove,/ …."Quia noluistis vestrum ferre" inquit "bonum,/ malum perferte".
( 1,2) - Vacca et capella et patiens ovis iniuriae /socii fuere cum leone
in saltibus.(1,5) - Clamorem ranae sustulere ad sidera.(1,6) - 'O canis,
merito iaces,/ qui ( tu che) concupisti subito regales opes (1,27)
- 'Non multum egisti et opera nequiquam perit (2,5) - 'Opimam sane praedam
rapuisti unguibus (2,6) -
Torna
Indicativo
perfetto passivo e deponente.
Il perfetto passivo è perifrastico, cioè formato
dal participio perfetto unito al presente del verbo sum.
Es. spectatus sum, sono stato osservato; victus es, sei stato
vinto.
Il participio perfetto è
un aggettivo verbale della prima classe derivato dal supino.
Si ottiene aggiungendo le desinenze degli aggettivi della prima classe
al tema del supino.
Ha significato di
azione compiuta, " perfetta".
NB. E’ ovvio che come
aggettivo concorda in genere, numero e caso col sostantivo cui è
riferito.
Può essere
:
A) passivo e si traduce
col participio passato o una proposizione relativa:
CON.
|
SUPINO
|
PARTICIPIO PERFETTO
|
TRADUZIONE
|
I
|
spectat - um
|
spectat -us, -a, -
um,
|
osservato, che è
stato osservato
|
II
|
habit - um
|
habit - us, -a, -
um
|
avuto, che è stato
ottenuto
|
III
|
vict - um
|
vict - us, -a, - um
|
vinto, che è stato
vinto
|
IV
|
punit - um
|
punit - us, - a, -
um
|
punito, che è
stato punito
|
B) deponente (ed ha valore attivo): si traduce col gerundio
composto o una proposizione
relativa:
CON.
|
PARTICIPIO PERFETTO
|
TRADUZIONE
|
I
|
hortat-us, -a, -um
|
avendo esortato, che
ha esortato
|
II
|
verit-us, -a, -um
|
avendo temuto, che ha
temuto
|
III
|
secut-us, -a, -um
|
avendo seguito,
che ha seguito
|
IV
|
largit-us, -a, -um
|
che ha donato, avendo
donato
|
NB:
Una volta riconosciuto il participio, si consiglia anzitutto di tradurlo
letteralmente in forma implicita (participio italiano), poi renderlo
in forma esplicita (con proposizione relativa). La sensibilità
del traduttore permetterà una resa ottimale del participio latino,
forma verbale quanto mai concisa e nello stesso tempo versatile.
a) indicativo perfetto
passivo
Pers.
|
I CON.
|
II CON.
|
III CON.
|
IV CON.
|
S.
|
1
|
spectatus, a, um sum
|
habitus, a, um sum
|
victus, a, um sum
|
punitus, a, um sum
|
2
|
spectatus, a, um es
|
habitus, a, um es
|
victus, a, um es
|
punitus, a, um es
|
3
|
spectatus, a, um est
|
habitus, a, um est
|
victus, a, um est
|
punitus, a, um est
|
P.
|
1
|
spectati, ae, a sumus
|
habiti, ae, a sumus
|
victi, ae, a sumus
|
puniti, ae, a sumus
|
2
|
spectati, ae, a estis
|
habiti, ae, a estis
|
victi, ae, a estis
|
puniti, ae, a estis
|
3
|
spectati, ae, a sunt
|
habiti, ae, a sunt
|
victi, ae, a sunt
|
puniti, ae, a sunt
|
b) indicativo
perfetto deponente.
Pers.
|
I CON.
|
II CON.
|
III CON.
|
IV CON.
|
S.
|
1
|
hortatus, a, um sum
|
veritus, a, um sum
|
locutus, a, um sum
|
largitus, a, um sum
|
2
|
hortatus, a, um es
|
veritus, a, um es
|
locutus, a, um es
|
largitus, a, um es
|
3
|
hortatus, a, um est
|
veritus, a, um est
|
locutus, a, um est
|
largitus, a, um est
|
P.
|
1
|
hortati, ae, a sumus
|
veriti, ae, a sumus
|
locuti, ae, a sumu s
|
largiti, ae, a sumus
|
2
|
hortati, ae, a estis
|
veriti, ae, a estis
|
locuti, ae, a estis
|
largiti, ae, a estis
|
3
|
hortati, ae, a sunt
|
veriti, ae, a sunt
|
locuti, ae, a sunt
|
largiti, ae, a sunt
|
Osservazioni
Ricorda che la forma
latina "spectatus sum" corrisponde all’italiano "fui
osservato, sono stato osservato, fui stato osservato". La forma
italiana invece "sono osservato" corrisponde al presente
passivo latino "spector". Non bisogna farsi ingannare da una
falsa …analogia.
Torna
Indicativo perfetto impersonale
Spesso, come per
gli altri tempi, si possono trovare forme impersonali. Es.: Pugnatum
est, si combattè (BG. I,50). Ventum est, si
giunse (En.10.710)
PROVE DI NAVIGAZIONE
(Traduci i testi
proposti, confrontando in seguito la comprensione italiana)
a) BG. : - Ibi Orgetorigis filia atque unus e filiis captus
est (I, 26) - In castris Helvetiorum tabulae repertae sunt litteris Graecis
confectae et ad Caesarem relatae (I,29) - Orgetorix mortuus est (I,4)-
Acriter utrimque usque ad vesperum pugnatum est (I,50) - Ita proelium
restitutum est atque hostes terga verterunt (I,53).- Caesar non solum
publicas, sed etiam privatas iniurias ultus est (I,12) - Mirum in modum
conversae sunt omnium mentes summaque alacritas et cupiditas belli gerendi
iniecta est (I,41) - Alacritas studiumque pugnandi iniectum est (I,46)
- Conloquendi Caesari causa visa non est (I,47) - Duae fuerunt Ariovisti
uxores: utraque in ea fuga periit (I, 53) - Proelio diu atque acriter
pugnatum est (I,10) - Acriter utrimque usque ad vesperum pugnatum est
(I,50) - Gallia sub septemtrionibus , ut ante dictum est, posita est (I,16)
- Ubi eo (avv.) ventum est, Caesar initio orationis sua senatusque
in eum ( verso di lui) beneficia commemoravit (I,43) - Aegre eo
die (in quel giorno) sustentatum est (2,6) - Postea ex capivis
cognitum est (2,17) - Ex proximis catellis eo (avv.) concursum
est (2,33) - Post diem quartum, est in Britanniam ventum (4, 28) - De
Caesaris legionumque adventu cognitum est (5,3) - 10. Accessum est ad
Britanniam (5,8).
b) En.: Non
(Aeolo) imperium pelagi datum (est) (1.138) - Sic placitum (est)
(1.283) - At pius Aeneas, ut primum lux alma data est, locos explorare
novos constituit (1.306..309) - Venus sic interfata est (386) - Sic Venus,
et Veneris contra sic filius orsus est (1.325) - Ille (Aeneas), ubi matrem
agnovit, secutus est (1.405). - Postquam arma dei ad Volcania ventum est,
/ mortalis mucro glacies ceu futtilis ictu / dissiluit, fulva resplendent
fragmina harena (12.739)
b) En.: Ac
velut ille actus aper, postquam inter retia (le reti) ventum est, substitit
infremuitque (X,707) - Toto certatum est corpore (XI,313) - Arma dei ad
Volcania ventum est (XII,739
c) Fedro: Nam nil amisi, nec sum laesus vulnere'.(1,7)
- Tandem persuasa est iureiurando gruis (1,8) - Timore mortis ille tum
confessus est (1,14) - Itaque, aurum dum custodit oblitus cibi,/ fame
est consumptus ( 1,27) - - "Fatorum arbitrio partes sunt vobis datae;
(3,19) - Profecti sunt legati non celeri pede;/ dum naribus scrutantur
escam in stercore,/ citati non respondent. (4,19) - Nunquam sum factus
satur,/ et super infelix saevum patior dominium (App. 21)
|